Ўзбeкистон рeспубликаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

Клиник манзараи
. КИТШ нинг клиник манзаралари кечиш даврларига 
қараб етакчи синдромлар билан хусусиятланади. 
Ўткир даври – нейрорефлектор қўзғалувчанлик, қўзғалиш, тушкунлик, 
гипертензион, гипертензив-гидроцефалик, талваса синдромлари, мия комаси. 

---

113 
Ўткир ости даври – астеноневротик, вегето-висцерал, ҳаракат 
бузилишлари, гидроцефал, талваса синдромлари, руҳий-мотор ѐки нутқ олди 
ривожланишларининг орқада қолиши. 
Натижасига кўра – соғайиш ѐки руҳий-мотор, нерв-руҳий ѐки нутқ 
ривожланишининг бузилишлари, МНТнинг органик шикастланишлари – 
БЦФ, олигофрения, эпилепсия, карлик, кўрлик ва бошқалар. 
КИТШ намоѐн бўлишининг оғирлик даражаси фақат касалликнинг 
ўткир даврида, етакчи клиник синдромларнинг устун келишига қараб 
белгиланади: 
– енгил – 7 кунгача қўзғалиш ѐки тушкунлик синдромлари, нейрорефлектор 
қўзғалувчанлик; 
– ўрта оғирликда – 7 кундан ортиқ тушкунлик, қўзғалиш, гипертензион, 
гипертензион-гидроцефалик, талваса синдромлари; 
– оғир – талваса синдром, мия комаси. 
Оғир КИТШнинг ўткир даврида вақтида туғилган чақалоқларда 4 та 
босқич ажратилади. 
Биринчи босқич учун седатив терапияга толерантлик шароитида МНТ 
қўзғалиши, қон айланишининг марказлашуви, гипервентиляцион синдром 
(тахипноэ), олигурия, гипоксемия, ацидоз хос. 
2-босқичга ўтиш билан МНТнинг босилиши, ишлаб турган фетал қон 
айланиш ва шиш-геморрагик синдром шароитда ўткир юрак етишмовчилиги, 
периферик шишлар ва склеремалар пайдо бўлади. 
3-босқида сақланган юрак етишмовчилиги шароитида респиратор 
синдром биринчи ўринга чиқади. Оғир ҳолатларда мия комаси ривожланиши 
мумкин. 
4-чи (тикланиш) босқичида мушакларнинг тонуслари меъѐрлашади, 
физиологик рефлекслар ва қитиқлашга нисбатан ҳиссий реакциялар пайдо 
бўлади. Ўпка, юрак-қон томирлари етишмовчилиги йўқ бўлади, алмашинув 
жараѐнлари ва электролитлар мувозанати тикланади. 

---

114 
Калла ичи қон қуйилишларининг клиник манзаралари гестация ѐшига, 
гематома жойлашган жойига ва ҳажмига боғлиқ. 
Чала туғилган чақалоқларда ўткир даврда туғруқ қон кетишлари 
қуйидаги вариантлар бўйича кечади: 
– симптомсиз ѐки нотипик кам клиник манзаралар билан; 
– нафас олиш бузилишлари белгилари, апноэ хуружлари устун келиши 
билан; 
– умумий тушкунлик синдроми устун келиши билан 
– ўчоқли симптоматикали кучли қўзғалиш синдроми устун келиши, 
гипертензион-гидроцефалик синдром билан. 
Кўпинча янги туғилган чақалоқларда эпидурал қон кетиш кузатилади. 
Улар акушерлик қисқичлари қўлланилганда, туғруқ йўлининг ҳомила боши 
ўлчамига мос келмаслиги, олдиндан келиш аномалиялари натижасида ўрта 
менингеал артерия йиртилиши билан бирга калла қутисининг тепа суяклари 
синишлари оқибатида юзага келади. 
Бундай қон кетишларга 2-3 соатгача давом этадиган тинч интервал хос, 
кейин қўзғалиш синдромларининг янада кучайиши, гипертензион-
гидроцефалик (бўйин мушакларнинг ригидлиги, бошни орқага ташлаш, 
лиқилдоқларнинг зўриқиши ва бўртиб чиқиши, калла чокларнинг 
кенгайиши), талваса синдромлари, ўчоқли симптомлар (горизонтал нистагм, 
“ботаѐтган қуѐш” симптом, қон кетиш томонида анизокория) кузатилади. 
Ушбу синдромлардан сўнг мия устуни церебрад етишмовчилик белгилари 
(сустлашиш, кома) ўсиб боради. 
Субдурал қон кетишининг тарқалиши номаълум. Улар камдан-кам 
учрайди, кўпинча катта вазнли ва муддатидан кўп вақтда туғилган 
чақалоқларда. Қон кетиши содир бўлишининг сабаблари бўлиб, туғруқ йўли 
ўлчамларининг ҳомла боши ўлчамларига мос келмаслиги, туғруқ 
йўлларининг ригидлиги, ҳомиланинг патологик жойлашиши ва акушерлик 

---

115 
қисқичларни қўйиш. Субдурал қон кетишлар супра– ва субтенториал 
турларига бўлинади.