Ўзбeкистон рeспубликаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

Магистрал томирларнинг транспозицияси. 
Магистрал томирларнинг транспозицияси (МТТ) – иккита магистрал 
пояларнинг ғайритабиий жойлашиши: аорта ўнг қоринчадан, ўпка артерияси 
чап қоринчадан чиқади. Бунда клапанлар, кавак ва ўпка веналари томонидан 
бошқа анатомик бузилишлар қайд қилинмайди. Бундай ҳолат қон 
айланишининг иккита очиқ доирасининг пайдо бўлишига олиб келади. 
Клиник маълумотларга кўра, бу нуқсоннинг учраш тезлиги 4,2 дан 9,9% гача, 
секцион маълумотларга қараганда – 15,7 дан 20,8% гача ўзгариб туради, 
«кўк» нуқсонлар орасида учраш тезлиги бўйича иккинчи ўринни эгаллайди. 
МТТ асосан ўғил болаларда учрайди. 
Гемодинамика
. 
МТТда ҳар иккала қон айланиш доиралари узилган ва бир–бирига 
параллел равишда ишлайди, шунинг учун юрак–қон томир тизимининг 
ишлаши фақат икки томонлама шунтланишда ва иккала қон айланиш 
доираси веноз–артериал қоннининг табиий ва патологик коммуникация 
даражасида (очиқ овал ойна, БАТН, ҚАТН, ОАЙ) силжишида бўлиши 
мумкин. 
Туғилгандан сўнг, КЧҚД фаолияти бошланганида, қон ўпка поясидан 
КЧҚД томирларига киради, босим уларда прогрессив пасайиб боради ва 
ОАЙ орқали тушувчи аортага ўтиши тўхтатилади. Аортадаги босимнинг 
ошиши ва ўпка артериясида унинг пасайиши аорта–ўпка босим 

---

404 
градиентининг ошишига, ОАЙ орқали КЧҚДга ўтишига ва ўпка қон 
айланишининг ортишига олиб келади. Овал тешик сақланиб қолганда веноз–
артериал қоннинг бўлмачалар даражасида аралашиши содир бўлади. Бунда, 
ҳар доим қоннинг икки томонлама шунтланиши мавжуд, систола ва диастола 
вақтида қон бир қан айланиш доирасидан, иккинчи қон айланиш доирасига 
ўтади. 
Ўнг қоринча аортадаги юқори периферик қаршиликка қарши КЧҚД 
тартибида ишлаѐтгани сабабли, у сезиларли даражада гипертрофияланади. 
Чап қоринча ўпка қонининг кўпайганлиги туфайли ҳажм бўйича юкламани 
бошидан ўтказади ва камроқ гипертрофияланади. Аммо, ўпка артериясининг 
стенози ѐки ўпкалар томирларида склеротик ўзгаришлар ривожланиши бирга 
келиши натижасида чап қоринча миокарди гипертрофияси ҳам ифодаланган 
бўлади.