Ўзбeкистон рeспубликаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

Даволаш. 
Асфиксия оқибатларининг оғирлигини камайтиришга қаратилган энг 
муҳим қадам бўлиб туғруқ хонасида олиб бориладиган бирламчи реанимация 
ҳисобланади. Бирламчи жонлантириш вақтида ҳаѐтининг 5-20 дақиқасида 
Апгар шкаласи бўйича энг катта баллга эришиш стратегик муҳим бўлиши 
керак. Юқорида айтиб ўтилганидек, бу шу билан тушунтириладики, 5-
дақиқада Апгар шкаласи бўйича баҳолаш қиймати жонлантиришдан кейинги 

---

99 
даврда боланинг аҳволига ва гипоксиянинг неврологик оқибатлари 
ривожланишига жиддий таъсир кўрсатади. 
Метаболик фалокат юзага келиши учун вақт талаб этилади. Одатда у 
бола туғилгандан кейин бир неча дақиқалар ѐки бир неча соатлар билан 
чекланади. Миядаги яқинлашиб келаѐтган ўзгаришлар қайтар бўлган ушбу 
қисқа вақтдан фойдаланиш церебрал издан чиқишларни олдини олишнинг 
олтин калити ҳисобланади. П. Сафар (1980) томонидан АВС-қоидаси 
сифатида шакллантирилган умумқабул қилинган жонлантириш тамойиларига 
қатъий риоя қилишга асосланган ўз вақтида ва рационал бирламчи 
жонлантириш ѐрдами катта аҳамиятга эга, унда: 
А – airway – ҳаво ўтказувчи йўлларни тозалаш, эркин ўтказувчанлигини 
таъминлаш; 
B – breath – нафас – ўпкаларнинг сунъий (ЎСВ) ѐки ѐрдамчи (ЎЁВ) 
вентиляциясини таъминлаш; 
C – cordial, circulation – юрак фаолиятини ва гемодинамикани тиклаш ѐки 
тутиб туриш. 
А тамойили
қуйидагилардан иборат: 
– янги туғилган чақалоқнинг тўғри вазиятини таъминлаш (кроватнинг бош 
томони 15 га пастроқда, бола вазияти бошнинг бироз орқага ташланиши 
билан бўлиши керак); 
– оғиз, бурун ва баъзи ҳолларда кекирдак (ҳомила атрофи суюқлиги билан 
аспирация) ичидаги нарсаларни сўриб олиш; 
– эндотрахеал интубация ва нафас йўлларининг пастки бўлимлари санацияси. 
В тамойили
ўз ичига олади: 
– тактил қўзғатувчини қўллаш (туғилганидан кейин 10-15 сония ичида 
қичқириқ бўлмаса бола жонлантириш солига олинади); 
– кислороднинг жилдираган оқимини ишлатиш; 
– Ambu, Penlon, Laerbal, Blue Cross халталари ва ниқоб ѐки эндотрахеал най 
халтаси ва ниқоби ѐрдамида ҳаво-кислород аралашмасини (О2 – 20-21%) 
юборишдан бошлаб ЎЁВ ѐки ЎСВни қўллаш. Тўғри танланган ниқоб бола 

---

100 
юзига зич тегиб туради, оғзи, бурнини ва энгак четини ѐпади, аммо кўзлари 
ѐпилмайди.