¤збекистон республикаси олий ва ¤рта махсус таълим вазирлиги

КЭТТЕЛЛ САВОЛНОМАСИДА БЕЛГИЛАШ ВАРОҒИ

Фамилияси __________ Ёши______ Сана _______

1	21	41
2	22	42
3	23	43
4	24	44
5	25	45
6	26	46
7	27	47
8	28	48
9	29	49
10	30	50
11	31	51
12	32	52
13	33	53
14	34	54
15	35	55
16	36	56
17	37	57
18	38	58
19	39	59
20	40	60

12.4. АЙЗЕНК ТЕСТИ (БОЛАЛАР ВАРИАНТИ)

Айзенк шахс саволномаси /Eysanck Personality inventoru ёки EPI/ инсоннинг индивидуал-психологик хусусиятларини, шунингдек унинг асосий шахсий хислатлари экстравертлик, интравертлик ва тургунликни ўрганишга мўлжалланган. /H/Eysinек, 1963/. Катталарга мўлжалланган икки /"А" ва "В"/вариантлари ва битта болалар варианти мавжуд. 45 саволдан иборат бўлиб, 24 савол экстра ва интравертликни аниқлашга ва 24 савол нейротизмни аниқлашга мўлжалланган, шунингдек 9 та савол "ёлғончилик" шкаласидан иборат бўлиб, синалувчининг қай даражада ҳаққоний жавоб бераётганини аниқлаш мумкин. "Калит" билан мос тушган жавоблар 1 балл билан баҳоланади /"ҳа" ёки "йук" жавоблари/. 12 балдан ортиқ кўрсаткич интравертликдан далолат беради. Нейротизм /турғунлик/ шкаласи бўйича 12 баллдан ортиқ кўрсаткич ҳиссий нотурғунликни акс эттиради. Ёлғончилик шкаласи бўйича 4-5 балл танқидий кўрсаткич бўлиб, синалувчининг саволларига фақат "яхши" жавоб беришга мойиллигидан далолат беради. Бу эса нейротизм, экстра ва интраверсия шкалалари бўйича кўрсаткичларнинг ишончлигига таъсир қилади.

Қоидага кўра, синалувчи саволларга жавоб берганда, унда акс этган хулқ-атвор моделини ёки тасдиқлайди ёки инкор этади. махсус калит жадвал ёрдамида экстраверсия, интроверсия, турғунлик омилларини акс эттирувчи характерли хусусиятлар аниқланади.
Калит

Шкала	Савол номерлари
	Ҳа - жавоблар								Йўқ - жавоблар
Экстра-интро версия	1	3	9	113	14	17	19	22	6	33	51	53	59
	25	22	30	5	38	41	43
	46	49	53	57		15
Турғун лик	2	5	7	10	13	34	18	21
	23	26		26	31	52	37	39
	42	45		47	50		54	56
	58	60
Самимий эмасликка мойиллик (ёлғончи ликка)	8	16	24	28	44				4	12	20	32	36
									40	46

Типик экстраверт – бошқа одамларга тез киришиб кетадиган инсон, бошқа одамлар билан мулоқат қилишга, янги таъсуротларга доимо интилувчи одам. У улфатларни ёқтиради, кўп дўстлари ва танишлари бор, бепарво, умид - ишонч билан тўлган, кулишни ёқтирадиган одам. Тажавузкор, сержаҳл, таъсирчан инсон бўлиб, кўпинча дақиқа таъсирида ҳаракат қилади. Ҳис-туйғуларини қаттиқ назорат қила олмайди, танишувчи одатда яқинлашиш учун биринчи сўз бошлайди. Ёлғиз ишлашни ва шуғулланишни ёқтирмайди.
Типик-интраверт - қийинчилик билан мулоқатга киришувчи, уятчан, оғир, ўз ички дунёсига кўмилган, ўз-ўзини кузатадиган, туюқ одам. Яқин одамларидан бошқа ҳаммадан ажралган инсон. У ўз ҳаракатларини олдиндан режалаштириб олади, кутилмаган натижаларга ишонмайди. У қўзғалишни, тартибни ёқтиради, ҳаётда жиддий. У ҳис-туйғуларини қаттиқ назорат остига олган, камдан-кам жаҳли чиқади, қизишиб кетмайди, мулоқатдаги ва жанжаллардаги келишмовчиликларни жим туриб тўхтатишга интилади. У диққатни кучли бир жойга тўплайдиган ва кам ҳаракат талаб қиладиган фаолият турларини ёқтиради.
Типик экстраверт ва интроверт қолган бошқа кўпчилик одамлар жойлашадиган қутблар ҳисобланади.
Айзенк саволномаси бўйича типик невротик қисман Фрейд гоялари асосида ишланган бўлиб, онглилик ва онгсизлик ўртасида ёрқин низолар характерлайди, шунинг учун хам салбий ҳис-туйғуларни ёмон бошқаради. Ҳиссий нотурғунлик одатда инсоннинг гап кўтара олмаслиги билан боғланган бўлиб, у ўзига ишонмайди, бошқа одамларнинг ёрдамига ёки қўллаб қувватлашига доимий муҳтож, унинг кайфияти ўзгарувчан. У кўпинча бошқа жиддий асос бўлмасада ўзининг бахтсиз, нимадандир бошқалардан ёмон ҳис қилади, баъзан у ўзини айбдор ҳис қилади. У орзу қилинган ҳар нарсадан шубҳа қилишни ёқтиради, жиззаки бўлиб туради. Невротик одатда бошидан кечирган кўнгилсизликни узоқ вақт эслаб юради, муваффақиятсизликдан қўрқади. Унга қарор қабул қилиш қийин, вазият шуни талаб этсада, ўз ниятларидан воз кечиши ҳам қийин. Невротик учун ташқи психик функцияларни тўлиқ сақлаш хос.
Ҳиссий турғун инсон ўз ҳиссий ҳолатини бошқара олади, одамлар билан бир ҳил мулоқатга киришади, уни мувозанатдан чиқариш қийин. У бошқалар томонидан доимий қўллаб қувватлашга муҳтож эмас, жиззаки эмас.
"Ёлғончилик" шкаласи бўйича самимий эмаслик - бу ўзига хос даъвогарлик бўлиб, ўз ижобий ҳислатларини ортиқча баҳолаш, ўзини яхши кўрсатишга интилишдир. Кўпинча англанмасдан содир бўлади.

Нотурғунлик

Тез хафа бўладиган	Сезгир
Ташвишли	Нотинч
Кўп ўйлайдиган	Жаҳли тез
Умидсизланган	Таъсирчан
Мулойим	Ўзгарувчан
Одамга қўшилмайдиган	Умид-ишонч билан тўлган
Ювош	Ташқи таъсирларга берилувчан
Мелонхолик	холерик
Интравертлик____________	___________Экстравертлик
Флегматик	сангвиник
Суст	Мулоқатга киришувчан
Эҳтиёткор	Алоқа қилувчи
Ақлли	Кўп гапирувчи
Ҳайри ҳоҳ	Кўнгилчан
Тинчликни истовчи	Эркин
Узини назорат қилувчи	Қувноқ
Ишонувчан, бошқарувчи	Хавотирланмайдиган
Умид қилувчи, босиқ	Пешқадамликка интилувчи
Турғунлик

Юқорида қайд этилган шахс хулқ-атвори стереотиплари фақатгина туғма хислатлар натижаси эмас, балки муҳит таъсирининг ҳам натижасидир.

АЙЗЕНК ШАХС САВОЛНОМАСИ /Болалар варианти/.

1. 
   Атрофингизда шовқин ва бетартиб ҳаракатларини ёқтирасизми?
   
2. 
   Сизни қўллаб-қувватлайдиган дўстларга кўпинча муҳтож бўласизми?
   
3. 
   Дарсда нима ҳақидадир сўрашса, ҳам доим тез жавоб топа оласизми?
   
4. 
   Баъзан жаҳлингиз чиқиб, қўзғалувчан бўлганмисиз?
   
5. 
   Кайфиятингиз кўпинча ўзгариб турадими?
   
6. 
   Бошқа болалар билан учрашгандан кўра, ёлғиз ўзингиз бўлганингиз кўпроқ ёқадими?
   
7. 
   Баъзан турли фикрлар сизга ухлашга халақит берадими?
   
8. 
   Ҳар доим сизга айтилган нарсани дарров бажарасизми?
   
9. 
   Кимнингдир устидан ҳазиллашишни ёқтирасизми?
   
10. 
    Бунинг учун сабаб бўлмасада, сиз ўзингизни бахтсиз ҳис қилгансизми?
    
11. 
    Сиз қувнок одаммисиз?
    
12. 
    Сиз қачондир мактабдаги тартибни бузганмисиз?
    
13. 
    Сизга кўп нарса таъсир қиладими?
    
14. 
    Сизга ҳамма нарсани тез бажарадиган иш кўпрок ёқадими?
    
15. 
    Ҳақиқатда рўй бермасдан, охири яхшилик билан тугаса-да, ҳар қандай қўрқинчли ҳодисалардан ҳаяжонланасизми?
    
16. 
    Сизга ҳар қандай сирни ишониб айтиш мумкин.
    
17. 
    Зерикиб ўтирган болаларни кулдира оласизми?
    
18. 
    Баъзан ҳеч қандай сабабсиз юрагингиз тез уриб кетади?
    
19. 
    Ким биландир дўстлашиш учун биринчи ҳаракат қиласизми?
    
20. 
    Қачондир ёлғон гапирасизми?
    
21. 
    Сиз бажарган ишдан одамлар камчилик топишса, қаттик хафа бўласизми?
    
22. 
    Дўстларингиз билан хазиллашишни, кулгили воқеалар айтиб беришни ёқтирасизми?
    
23. 
    Кўпинча ҳеч қандай сабабсиз ўзингизни чарчагандай ҳис қиласизми?
    
24. 
    Сиз аввал дарсларингизни тайёрлаб олиб, кейин ўйнайсизми?
    
25. 
    Одатда сиз қувноқ ва ҳаммадан хурсандсиз?
    
26. 
    Сиз тез хафа бўласиз?
    
27. 
    Бошқа болалар билан ўйнашни ва гаплашишни ёқтирасизми?
    
28. 
    Яқинларингизнинг уй ишларига ёрдамлашиш ҳақидаги илтимосларини ҳар доим бажарасизми?
    
29. 
    Баъзан бошингиз қаттиқ айланадими?
    
30. 
    Кимнингдир устидан кулишни, қийин аҳволга солиб қўйишни ёқтирасизми?
    
31. 
    Кўпинча сиз нимадир жонингизга теккандек, ўзингизни ҳис қиласизми?
    
32. 
    Баъзан сиз мақтанишни яхши кўрасиз?
    
33. 
    Бошқа одамлар орасида кўпинча жим турасиз?
    
34. 
    Баъзан сиз кучли ҳаяжонланганингиздан жойингизда ўтира олмайсиз?
    
35. 
    Ниманидир ҳал қилишга тез киришасиз?
    
36. 
    Баъзан ўқитувчи синфда бўлмаганида, тўполон қиласиз?
    
37. 
    Кўпинча қўркинчли тушлар кўрасиз?
    
38. 
    Дўстларингиз, танишларингиз, дугоналарингиз орасида ҳамма нарсани унутиб чин юракдан кула оласиз.
    
39. 
    Сизни нима биландир осонликча хафа қилиш мумкин.
    
40. 
    Ким ҳақидадир ёмон гапиришга тўғри келганми?
    
41. 
    Ўзингизни бепарво, беғам инсонман дея оласизми?
    
42. 
    Ёмон аҳволга тушиб қолганингиздан, кўпинча ҳаяжонланиб юрасизми?
    
43. 
    Шовқинли, қувноқ ўйинларни ёқтирасизми?
    
44. 
    Сизга берилган ҳамма нарсани ейсизми?
    
45. 
    Нима ҳақидадир илтимос қилишса, йўқ дея олмайсиз.
    
46. 
    Тез-тез меҳмонга боришни ёқтирасиз.
    
47. 
    Шундай дақиқалар бўладики, яшагингиз келмайди.
    
48. 
    Қачондир ота-онангизга қўпол гапирганмисиз?
    
49. 
    Сизни қувнок бола деб ҳисоблашади.
    
50. 
    Дарс тайёрлаётганингизда кўпинча чалғийсиз?
    
51. 
    Умумий хурсандчиликда иштирок этишдан кўра, четда ўтириб томоша қилишни ёқтирасиз.
    
52. 
    Ҳар хил фикрлардан одатда уйқунгиз келмайди?
    
53. 
    Одатда сизга топширилган ишни яхши бажара олишингизга ишонасиз?
    
54. 
    Кўпинча ўзингизни ёлғиз ҳис қиласиз?
    
55. 
    Нотаниш кишига биринчи бўлиб гап бошлашга уяласиз?
    
56. 
    Кўпинча кеч бўлганда ниманидир бажаришга киришасиз?
    
57. 
    Қачондир болалар сизга бақиришса, сиз ҳам уларга жавобан бақирасиз.
    
58. 
    Баъзан ҳеч қандай сабабсиз ўзингизни жуда хурсанд ёки хафа сезасиз?
    
59. 
    Меҳмонда, арча байрамда чин дилдан хурсанд бўлиш мумкин эмас, деб ҳисоблайсизми?
    
60. 
    Кўпинча сизга ниманидир ўйланмасдан бажарганингиз учун хавотирланишга тўғри келади?