¤збекистон республикаси олий ва ¤рта махсус таълим вазирлиги

4.2.«КЕРАКЛИ ЧЕҲРАНИ ТАНЛА» МЕТОДИКАСИ

Ушбу методика америкалик психологлар Р.Тэммл, Н.Доркий ва В.Амен томонидан ишлаб чиқилган бўлиб, болаларни хавотирланиш даражасини ташхислаш учун мўлжалланган. Ушбу методика болалар ҳаётида рўй берадиган ҳодиса ва воқеаликларни акс эттирган 14 та расмдан иборат бўлиб, расм икки хил вариантда ўғил ва қизлар учун алоҳида вариантларда берилган. Ҳар бир расм қўшимча равишда иккита болалар юзи берилган, бирида «Қувноқ» ва «Хомуш».

Таклиф қилинган расмларда мактабгача тарбия ёшидаги болаларда ҳар куни учрайдиган ҳаётий воқеаликлар тасвирланган ва улар болаларда юқори даражадаги хавотирланиш ҳолатини уйғотиши мумкин. Масалан: 1-расм (кичик болалар билан ўйин), 5-расм (катта ёшли болалар билан ўйин), 13-расм (бола ота-онаси билан) болада ижодий эмоционал кўринишга эга, 3-расм (тажовузкорлик объекти), 8-расм (танқид хайфсан), 10-расм (тажовузкорона ҳаракат) ва 12-расм (ёлғизланиш) салбий эмоционал ҳаракатта эга, 6-расм (ёлғиз ўзини ухлатиш), 7-расм (юз-қўлини ювиш), 9-расм (инкор қилиш), 11-расм (ўйинчоқларни йиғиш) ва 14-расм (ёлғиз ўзи овқатланиш) тасвирлари икки хил, яъни ижобий ва салбий характерга эга. Икки хил характерланадиган расмлар асосий проектив талқинларга эга.
Тадқиқотчи болага расмларни тартиб рақами билан кўрсатиб бориб, уларнинг ҳар бирига кўрсатма бериб боради. Масалан: 1-расм кичик болалар билан ўйин «Сен нима деб ўйлайсан, боланинг юзи қувноқми ёки хомушми?».
Ҳар бир боланинг оғзаки жавоблари қайдномада белгилаб борилади. Болалардан олинган натижалар ҳам миқдор ва сифат жиҳатдан таҳлил қилинади.
Миқдорий анализ қайдномаси олинган натижалар асосида боланинг хавотирланиш индекси аниқланади.
ХИ = эмоционал негатив танловлар миқдори Х 100%
14
3,5 ёшдан 7 ёшгача болалар хавотирланиш кўрсаткичи бўйича қуйидаги 3 шартли гуруҳларга ажратилади:
1. Юқори хавотирланиш даражаси. ХИ 50 % кўп бўлса
2. Ўртача хавотирланиш даражаси. ХИ 20 % дан 50 % гача бўлса
3. Қуйи хавотирланиш даражаси. ХИ 0 % дан 20 % гача бўлса.
Сифат таҳлилида эса боланинг ҳар бир жавоби алоҳида таҳлил қилинади ва унинг атрофидаги одамлар билан мулоқатдаги эмоционал тажрибасига хулоса берилади.