¤збекистон республикаси олий ва ¤рта махсус таълим вазирлиги

3.10. БОЛАЛАРНИНГ БИЛИШ ФАОЛИЯТИНИ ЎРГАНИШ УЧУН ЎЙИНЧОҚЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ

Боланинг дастлабки тараққиётида ҳаракат ва фикрлаш жараёнларини диагностика қилиш мақсадида ўйинчоқлардан фойдаланиш ўта маҳсулдор усул ҳисобланади. Ўйинчоқ болага тўплаган тажрибасини намоён қилиш, уни ижодий қайта кўриш (қуриш-ясаш), янгиларини яратиш имконини беради. Болада ўйинчоқлар қанчалик кўп бўлса, унда шунчалик кўп ижодий кучлари ривожланади, бола шунчалик тез ташқи муҳитни ўзлаштириб олади.

А.А.Файвусович (1928) тадқиқотларининг кўрсатишича, диққатнинг кўчишини ва атрофдаги предметларга ички эҳтиёжни шакллантириш мақсадида, болалар боғчасидаги ўйинчоқларни алмаштириб туриш зарур. Масалан: 6 ойгача бўлган болаларда бир кунда 2-3 марта, 1-2 ёшдаги болаларда бир кунда 3-4 марта, 3 ёшгача болаларда бир кунда 4-5 марта алмаштириб туриш зарур.
Содда ва аниқ ўйинчоқларга, мураккаброқ ва мавҳумроқ ўйинчоқлар қўшиш, уларни боланинг психик тараққиётига мослаб танланиши болада фазовий ва сўз-мантиқий тафаккурнинг ривожланишига имкон беради. Қоидага кўра ўйинчоқларнинг диагностик ўлчовлари бўлиб қуйидагилар хизмат қилади:
а) ўйинчоқларни кўрганда болада ҳиссий қўзғалиш мавжудлиги ва уни ушлаб кўриш истаги;
б) ҳаракатларнинг фаоллиги ва кўпроқ ушлаб кўриш;
в) ўйинчоқни уни бажарадиган функциясига мос равишда ўйнаш;
г) ўйин вазиятида янги (алмаштирувчи) элементларнинг мавжудлиги;
д) ўйиннинг давомийлиги;
е) берилган ўйинчоққа эҳтиёжнинг сақланиши.
Бу эҳтиёжлар 1-3 ёшдаги болаларда ўйин вазиятида фаолликни аниқлашга қаратилган. Каттароқ ёшдаги болалар учун диагностик ўлчовлар бир мунча кенгаяди. Уларга нутқ ривожланганлиги, фазовий кўриш тасаввурларининг, хаёлининг, тафаккур операцияларини бажариш усулларининг ривожланганлиги каби ўлчовларни киритиш мумкин. Шунинг учун ҳам мактабгача тарбия муассасасида тарбиячи у ёки бу психик жараёнларни ривожлантириш мақсадида дидактик материаллардан фойдаланиш мумкин (Расмларга қараб ҳикоя тузиш, кубиклар ясаш, расмлар чизиш ва бошқалар).