Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги в. И. Зуев, О. Қодирхўжаев, М. М. Адилов, У. И. Акрамов сабзавотчилик ва полизчилик

Полиз экинларини экиш зичлиги, озиқланиш майдони, маҳсулдорлиги ва уруғ маҳсулотдорлигини аниқлаш
Топшириқдан мақсад. Талабаларни полиз экинларини экиш усуллари, ўсимликларнинг озиқланиш майдони ва экиш зичлигини ҳисоб-китоб қилиш билан таништириш.
Услубий кўрсатма. Озиқланиш майдони дейилганда бир туп ўсимликнинг эгаллайдиган жойи тушунилади. У экин ва навнинг биологик хоссаларига, етиштириш шароитига ва қўлланиладиган агротехника усулларига боғлиқдир.
Полиз экинларини жойлаштиришнинг ҳар хил схемалари қўлланилади. Бунда қатор ораларини механизатсия воситасида ишлаш ва ҳосилни йиғиштириш ҳисобга олинади. Полиз экинлари қаторлаб, квадрат уялаб, лента ва лента-уялаб екилади.
Полиз экинларини бир туп ўсимликни озиқланиш майдони уларни ҳосилдорлигини аниқлайдиган энг муҳим омиллардан биридир. Туп қалинлигига қараб озиқланиш майдони ҳам ўзгаради, яъни бир туп ўсимлик банд қилган жойи ва шунга яраша, ўсимликнинг озиқланиш шароити, сув ҳамда ёруғлик билан таъминланиши ўзгаради. Ўсимлик туплари сийрак бўлса, шунга кўра, озиқланиш майдони катта бўлади, ўсимликларнинг индивидуал ривожланиши учун қулай шароит туғилади ва уларнинг ҳосилдорлиги ошади. Бироқ, ҳосилдорлик маълум даражагача ошади, чунки ўсимлик жуда сийрак жойлаштирилса, у ўзига тегишли майдоннинг ҳаммасидан тўлиқ фойдалана олмайди.
Уруғлик майдонларида уруғ ҳосили ўсимликлар қалинлиги, бир тупдаги уруғ олинадиган мевалар сонига ва қанча уруғ олинишига боғлиқ. Уруғлик майдонининг бир гектаридан олинадиган ҳосил: ҳўраки тарвуз навларида 70-120 кг, ҳашаки тарвуз навларида 150-200 кг, қовун навларида 60-100 кг, қовоқ навларида эса 80-120 кг.
Ўсимликларни жойлаштириш схемасига мувофиқ озиқланиш майдони турли усулларда аниқланади. Қаторлаб ва квадратлаб усулда экилган бўлса, бир туп ўсимликнинг озиқланиш майдони (П) қуйидаги формула орқали аниқланади:


Квадрат-уялаб ҳамда тўғри бурчак-уялаб экиш усулида қуйидаги формула орқали аниқланади:

Лента усулида экишда бир туп ўсимликнинг озиқланиш майдони қуйидаги формула орқали аниқланади: