Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги в. И. Зуев, О. Қодирхўжаев, М. М. Адилов, У. И. Акрамов сабзавотчилик ва полизчилик

Озиқ режимини ўрганиш. Сабзавотларнинг замонавий маданий турлари ва навлари мажмуи узоқ-йиллар давомида ҳар-йили ўғитланадиган томорқа хўжалигида етиштирилиб, натижада тупроқнинг юза (ҳайдаладиган) қатламидан озиқ моддаларни ўзлаштирадиган. яхши ривожланмаган илдиз тизимига эга бўлган ва тупроқ унумдорлигига талабчан ўсимликлар турлари (шакллари) вужудга келган.
Сабзавотларнинг озуқа моддаларига муносабати вақт бирлиги ичида ва бутун ўсув даврида маҳсулот бирлигига юза бирлигидан минерал элементларни ўзлаштириш, тупроқ таркибида маъданли озуқаларнинг мавжуд бўлишига талабчанлиги, тупроқ эритмасининг тўйиниши ва шўрхоклигига муносабати, элементларни ўзлаштириш ва зарарли ионларни тўплаш хусусияти билан аниқланади.
Минерал озиқлантириш шароити ўсимликларни ўсиш ва ривожланишига бевосита ва билвосита таъсир этади. Озуқа элементларини бевосита ўзлаштириш фотосинтез ва транспиратсиянинг жадал ўтиши онтогенезнинг ўтиш даражаси, ўсимлик органлари ва улар ўртасида озуқа элементлари ва фотосинтез маҳсулининг тақсимлаши, маҳсулот даражаси ва сифатида намоён бўлади.
Ўсимликларнинг ўсув даврида бир гектар майдондан ўзлаштирган минерал ўғитлар миқдори уни ўзлаштириш даражасини кўрсатади. Бир гектар майдондан сутка бирлигида минерал озуқаларни ўзлаштириши унинг суткалик ўртача ўзлаштириш қобилияти деб юритилади. Ўсимликнинг маҳсулот бирлиги (тонна, тсентнер) билан тупроқдан оладиган минерал элементлар миқдори уни белгиловчи кўрсаткичи ҳисобланади (2-жадвал).
Сабзавот экинлари сутка ва бутун ўсув даврида тупроқдан озуқа элементларини ўзлаштириш жиҳатидан бир-бирларидан фарқланадилар. Азот, фосфор ва калийни сабзавотлардан редиска ва бодринг бутун ўсув даврида бир гектар майдондан 120-170 кг ўзлаштирса, кечки карам, ош лавлаги 500-600 кг. ни ўзлаштиради. Барча сабзавот ўсимликлари минерал озуқалардан, биринчи навбатда, калий, сўнг азотни ва фосфорни ўзлаштиради. Бундай хусусиятдан пиёз, дуккаклилар ва исмалоқ мустасно бўлиб, улар ўз маҳсулотлари билан азотни калийга нисбатан кўп олади.
Сабзавот экинларининг ўсув даврида 1 гектар майдондан ўзлаштирадиган озуқа элементлари умумий миқдорининг кўпайишига ва товарбоп маҳсулот бирлигида уларнинг миқдорини камайишига тупроқ намлиги, экилиш зичлигининг қулай бўлиши ҳамда юқори агротехника қўлланилиши ёрдам беради. Ўсимликлар ҳаётий жараёнларининг ўтишида, барча шарт-шароитлар яратиб берилишидан қатъи назар, улар озиқ моддаларни маълум чегарагача ўзлаштира оладилар.