Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги умиров С. Э., Қодиров З. З

Ҳодиса-назорат тадқиқотларининг устун ва заиф жиҳатлари 
Барча тадқиқот усуллари каби ҳодиса-назорат тадқиқотларининг ҳам 
ўзига устун ва заиф жиҳатлари мавжуд. Бу жиҳатлар ҳодиса-назорат 
тадқиқотларининг қўлланиш доирасини белгилаб беради.
Устун жиҳатлар:
• 
ўрганилаётган касалликнинг тарқалганлиги қай даражада эканлигига 
қарамасдан ҳодиса-назорат тадқиқотларини ўтказиш имкониятининг 
мавжудлиги; 
• 
асосий ва назорат гуруҳларини шакллантириш, уларда тадқиқотни ўтказиш 
ва дастлабки хулосаларга келиш учун (ҳаттоки кам учрайдиган 
касалликларда ҳам) вақтнинг, кучнинг ва маблағнинг тежалиши; 
• 
ҳодиса-назорат тадқиқотларининг нисбатан кам муддат давомида амалга 
оширилиши; 
• 
бир пайтнинг ўзида битта касалликнинг бир-неча хатарли омилини 
аниқлаш имкониятининг мавжудлиги; 
• 
иқтисодий сарф-харажатларнинг нисбатан камлиги. 
Заиф жиҳатлар:
• 
ҳодиса-назорат тадқиқотларида нисбатан кам қайд этиладиган сабабларни 
(хатарли омилларни) аниқлаш имкониятининг йўқлиги; 
• 
тахмин этилаётган сабабдан касаллик (ўлим) келиб чиқиш хавфини 
миқдорий жиҳатдан баҳолаш имкониятининг йўқлиги. Ҳодиса-назорат 
тадқиқотларида фақатгина имкониятлар нисбатини миқдорий баҳолаш 
мумкин. Тизимли хатоликлар таъсирига берилувчанлиги сабабли тадқиқотчи 
ишончлилик даражаси паст хулосаларга эга бўлади.
Кўндаланг тадқиқотлар (тарқалганлик тадқиқотлари, бир пайтнинг 
ўзида ўтказилувчи тадқиқотлар) 
Кўндаланг тадқиқотларнинг мақсади – айни вақтда муайян популяцияда 
мавжуд бўлган ва кишиларга хоҳ ижобий, хоҳ салбий таъсир кўрсата олувчи 

---

омиллар ва касаллик (саломатликка оид бошқа ҳолатлар) ўртасидаги ўзаро 
алоқадорликни тасвирлашдан иборатдир (8-расм). Кўндаланг тадқиқотлар 
аксарият ҳолларда соғлиқни сақлашни оператив бошқариш масалаларини 
ечиш учун асос бўлиб хизмат қилади. Зеро аҳолининг нисбатан мўъжазроқ 
(кичикроқ) гуруҳларини текшириш йўли билан алоҳида контингентлар 
саломатлиги ҳақидаги маълумотларни мунтазам янгилаб туриш имконияти 
мавжуддир. Ушбу тадқиқот муайян пайтда амалга оширилади, лекин 
тўпланган маълумотлар ўтган даврга тааллуқли бўлиши мумкин. Кўндаланг 
тадқиқотлар доирасида касаллик ҳолатлари тарқалганлиги (превалентлик) ва 
хатарли омиллар тарқалганлиги, ҳамда уларнинг боғлиқлиги баҳоланади.