Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги «тошкент ирригация ва қишлоқ ХЎжалигини механизациялаш муҳандислари институти»

1.1.1-расм. Агросаноат кластерининг ташкилий тузилмаси

Манба: Maxmasobirova N.U. Milliy iqtisodiyotni klaster modellari asosida rivojlantirishning jahon tajribasi (agrosanoat majmui misolida). Iqtisodiyot fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi
Avtoreferati. Toshkent – 2023

Агросаноат кластерлари қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқарувчилар, ишлаб чиқариш воситаларини етказиб берувчилар, маҳсулотни қайта ишловчи саноат тармоғи корхоналари, тармоққа хизмат кўрсатувчи (кимёвий, ветеренария, уруг.чилик, наслчилик, фан ва ҳ.к.) соҳалар, пировард маҳсулот сотишни амалга оширувчи тижорат муассасалари ҳамда турли бошқа иқтисодий инфратузилма объектларини қамраб олади[10]. Агросаноат кластерлари тижорат манфаатларининг умумийлиги билан ўзаро боғланган қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқарувчилар, етказиб берувчилар, қайта ишловчилар гуруҳи саналади[13]. Агросаноат кластерларини ривожлантириш сиёсати маҳаллий қишлоқ хўжалиги корхоналари ўртасида вертикал ва горизонталь алоқаларни ўрнатиш орқали инновацияларнинг тарқалишига ва муҳим маҳаллий ташқи омилларни яратишга ёрдам бериши туфайли бугунги кунда агросаноат мажмуини такомиллаштиришнинг муҳим йўналишларидан саналади.

1.2. Мева-сабзавотчилик кластерларини ривожлантиришда маркетингнинг аҳамияти

Ўзбекистонда аграр ишлаб чиқаришга замонавий техника ва технологияларни жорий этиш, соҳанинг инновативлигини ошириш ҳамда агросаноат мажмуи доирасида фан-таълим-ишлаб чиқариш интеграциясини таъминлаш асосида қишлоқ хўжалигини ривожлантириш ва тармоқда ишлаб чиқариш самарадорлигини ошириш муҳим вазифалардан ҳисобланади. Бу, энг аввало, қишлоқ хўжалигининг Ўзбекистон иқтисодиётида тутган ўрни билан изоҳланади. Қишлоқ хўжалигининг миллий иқтисодиётда тутган ўрни, энг аввало, аҳолини озиқ-овқат маҳсулотлари, саноат ишлаб чиқаришининг кўплаб тармоқларини хомашё билан таъминлашида ўз аксини топади. Бозор иқтисодиёти шароитида тадбиркорликнинг барча йўналишлари каби мева-сабзавот ишлаб чиқариш ҳам фойда олинишини назарда тутади. Бунга эса маҳсулотни қулай шартларда ва фойда олишни таъминлайдиган баҳоларда сотиб эришилади. Шу жиҳатдан мева-сабзавот товар маҳсулоти ишлаб чиқариш маркетинги товар ҳаракатинг барча босқичлари яъни: эҳтиёжларни ўрганиш, талабни башоратлаш, маҳсулот сотишни ташкил этиш жараёнларини ўз ичига олган ассортимент сиёсати ва ишлаб чиқариш дастурини қамраб олади. Юқори даражадаги рақобат муҳити шароити, айниқса ташқи бозорларда хорижий ишлаб чиқарувчилар билан рақобатлашиш, аксарият ҳолларда қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари нархларининг қуйи даражаси сақланиб қолаётганлиги, ноқулай об-ҳаво шароитлари хўжалик юритувчилардан маркетинг фаолияти элементларини амалиётга тобора чуқурроқ киритиб боришни талаб этмоқда. Бу агробизнесни самарали бошқариш, оқилона режалаштириш ва доимий назоратни натижаларини таҳлил этиб боришда алоҳида аҳамият касб этмоқда. Маркетинг мева-сабзавот маҳсулотларини сотиш, сотишни рағбатлантириш ва реклама фаолиятини ташкил этишнинг энг самарали воситасидир. Маҳсулотларнинг турли-туманлиги кўп жиҳатдан ишлаб чиқариш ва тақсимот жараёнида маркетинг фаолиятининг турли ёндошувларини қўллашни талаб этади. Қишлоқ хўжалигида, шу жумладан мева-сабзавот етиштиришда маркетинг фаолиятини олиб бориш қуйидагиларни эътиборга олган ҳолда ташкил этилиши лозим: