Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент ахборот технологиялари

 
Taxlilining eng markaziy masalasi esa - bu korxonalarda ishlab chikarish 
samaradolrligini oshirishning imkoniyatlarini izlab topish
. 
Bunda esa ilgor tajriba 
va ilm-fan va texnika xamda amalietning erishgan yutuklariga tayanib ish kurish 
kerak. 
 
Taxlilning keyingi funksiyasi bu-korxonalar faoliyatini ular-ning rejalari 
xamda resurslaridan samarali foydalanish nuktai nazaridan baxolash. Taxlilning bu 
vazifasi katta axamiyatga ega. Korxonalar xujalik-moliyaviy faoliyatini tugri 
baxolash ularning kelajagini tugri belgilashga asos bulib xizmat kiladi. 
 
Va, nixoyat, taxlilning yana bir muxim vazifasi yoki funksiyasi - bu 
aniklangan imkoniyatlarini ishga solish va ulardan foydalanish buyicha chora-
tadbirlarni ishlab chikish. 
 
Shunday kilib, iktisodiy taxlil korxonalar xujalik-moliyaviy faoliyatini va 
uning natijalarini baxolash, ishlab chikarish samaradorligini oshirish va korxona 
moliyaviy xolatini yaxshilash imkoniyatlarini kidirib topish, ulardan foydalanish 
chora tadbirlarini ishlab chikish va shu asosda korxonalar rejalarining 
asoslanganligi ta’minlashni urgatish bilan boglik bulgan maxsus bilimlar tizimidir. 
Taxlilning moxiyati va vazifalarini tugri talkin kilishda uning turkumlanishi 
nixoyatda katta axamiyatga egadir. Iktisodiy adabietda iktisodiy taxlilning turli 
belgilari buyicha turlicha turkumlanishi berilgan. Shulardan eng muximlarini kurib 
chikamiz. 
 
Taxlilning utkazilish davriga karab u dastlabki yoki perspektiv - istikbol va 
keyingi, ya’ni retrospektiv yoki tarixiy taxlil turlariga bulinadi. 
Dastlabki taxlil xujalik jaraenlari boshlangunga kadar amalga oshiriladi va u 
boshkaruv karorlarini xamda reja topshiriklarini asoslash uchun ishlatiladi. 
Keyingi yoki retrospektiv taxlil esa xujalik faoliyati natijalari buyicha 
amalga oshiriladi va u korxona ishlab chikarish dasturining bajarilishi ustidan 

---

nazorat urnatish, uning natijalarini baxolash, jumladan yutuk va kamchiliklarini 
aniklash uchun xizmat kiladi. 
Retrospektiv
taxlil uz navbatida tezkor va yakuniy taxlilga bulinadi. Tezkor 
taxlil odatda xujalik muomalalari amalga oshirilishi bilanok amalga oshiriladi, 
chunki uning maksadi kamchiliklarni tezkor ravishda aniklab, xujalik jaraeniga 
tezkorlik bilan ta’sir kursatish va uni ijobiy tomonga uzgartirishdir. 
Yakuniy taxlil esa xisobot davri yakunlari buyicha utkaziladi va bunda 
korxona faoliyatini kompleks ravishda baxolash imkoniyati paydo buladi. Bu 
ikkala taxlil turi bir-biri bilan uzaro boglikdir, chunki ulardan birgalikda 
foydalanilgandagina korxona faoliyatini tulik baxolash, uning kamchiliklarini 
aniklash va uning imkoniyatlaridan foydalanish chora-tadbirlarini ishlab chikish 
mumkin. 
Xujalik faoliyati taxlili boshkarish ob’ektlariga karab esa kuyidagilarga 
bulinadi: