Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент тўқимачилик ва енгил саноат институти

Ипнинг чизиқли зичлиги- бир бўлак узунликдаги ипнинг оғирлигини кўрсатади ва қуйидагича аниқланади:
текс
Бунда: м – ипнинг оғирлиги (г); Л – ипнинг узунлиги (км).
Тўқувчилик жараёнида ишлатиладиган танда ва арқоқ ипларининг чизиқли зичлигига таъсир этувчи, турли технологик жараёнлардан ўтади.
Узилиш кучи- чузилётган ипнинг максимал оғирлигида узилиш кучи чидамлиги. Ипнинг мустахкамлиги, ипнинг чизиқли зичлиги хисобга олиниб, нисбий узилиш кучи (нисбий мустахкамлик) қуйидагича ифодаланади:

бунда: Қ_уз-ипнинг узилиш давридаги максимал кучи (Н).
Ипнинг узайиши-Эгилувчан кайтувчи юкори эластик (қисқачам кайтувчи) ва ортган (кайтараолмаслик) узайишдан иборатдир. Узайишлар абсолют ва нисбий бўлади.
Абсолют узайиш ( )-узилишгача чўзилган ипнинг максимал узунлиги.Нисбий узайиш-абсолют узайиш ва ипнинг бошланғич узунлиги нисбатини фоиз орқали ифодасига айтилади.
, %
бунда: -узилиш давридаги ипнинг максимал узунлиги, (мм); -ипнинг бошланғич узунлиги, (мм).Ипнинг абсолют ва нисбий узайиш кўрсаткичлари тўқима тузилишга ва тўқимадаги ипнинг қисқаришига таъсир қилади.
Хом ип ва ипни эшиш-Маълум узунликдаги ипга берилган бурам сони-эшиш (пишитиш) деб номланади. Бурам ипнинг кўндаланг кесим ўлчамларига, сирт тузилишига таъсир қилади. Тўқиманинг юза кўриниши эшилишнинг йўналишини аниқлайди.
Танда ва арқоқ ипларнинг бурам йўналиши бир томонлама бўлса, тўқима сиртидаги нақшлар яққол кўринади.
Танда ва арқоқ ипларнинг бурам йўналиши ҳар томонлама бўлса, тўқиманинг сиртидаги нақшлар ноаниқ кўринади.
Ипларнинг кўндаланг кесими ўлчамлари Ипнинг кўндаланг кесими ўлчами хом ашёнинг турига, чизиқли зичлигига ва эшилишига боғлиқ.
Ипнинг кўндаланг кесими ўлчами шартли д орқали белгиланади ва кесими цилиндр шаклида бўлса қуйидаги формула билан аниқланади.

бунда: Т-ипнинг чизиқли зичлиги, текс; -хом ашёнинг турига боғлиқ бўлган ипнинг зичлиги, мг/мм³.
Амалда ип толаларнинг оралиғида бўшлиқ ва қувр (канал) бўлади, шу сабабли ип диаметрини ҳисоблаганда-ипларнинг ўртача чизиқли зичликларини ҳисобга олинади.

бунда: -ипнинг ўртача зичлиги, мг/мм³
Ип диаметрини қуйидаги коэффициент ёрдамида ифодалаш мумкин.

бунда:

юқоридаги формулага кўрсаткичлар киритсак, қуйидаги кўринишга эга бўламиз.

Тўқимадаги ипнинг таранглиги ипни шаклини ўзгаришига олиб келади. Бу холат хом ашёга, ипнинг физик-механиқ хусусиятларига, тузилиш омилларига, тўқима ҳосил бўлиши ва пардозлашга боғлиқдир. Тўқимадаги иплар цилиндр ёки эллипс шаклига якин кўринишга эга бўлади.