Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

12.1.3. Ўзаро боғлиқ шахслар билан 
тузилган битимларни текшириш ва аудиторлик хулосаси 
Агар аудитор ўзаро боғлиқ шахслар билан бўлган битимларни аниқласа, 
у ушбу битимнинг молиявий ҳисоботга таъсирини таҳлил қилиши керак. 
Ўзаро боғлиқ шахслар билан тузилган битимларнинг аудиторлик текшируви 
қуйидагилардан иборатдир: 

---

205 
а) хўжалик субъектининг ишчилари билан суҳбатлар ўтказиш йўли 
билан тузилган битимнинг иш тарафи тўғрисидаги тасаввурга эга бўлиш; 
б) товарларнинг олиш тўғрисида, товарларнинг ҳаракати тўғрисидаги 
ҳисоботлар ҳақида ва бошқа ҳужжатлар тўғрисидаги хабарномаларни, 
келишувларни, контрактларни, счётлар бўйича ҳужжатларни ўрганиш; 
в) битимни тасдиқлаган субъектни, яъни директорлар кенгашини, бошқа 
раҳбар органларни ёки ишчиларни белгилаш; 
г) битимда иштирок этган ҳар бир шахснинг фаолиятини аудиторлик 
текширишдан 
ўтказишни 
ташкил 
қилиш, 
олинган 
ахборотларни 
ўртоқлашиш; 
д) тузилган битимга тааллуқли бўлган, лекин бошқа шахснинг 
ихтиёрида бўлган материалларни ўрганиш (агар аудитор бир вақтнинг ўзида 
иккала шахснинг молиявий ҳисоботини текширмаса, у ҳолда иккинчи 
шахснинг розилигини олиши шарт); 
е) ўзаро боғлиқ шахслар ўртасида битимлар тузилганлигининг зарурий 
далилларини олиш; 
ж) агар аудитор битимлар ҳақиқатда мавжуд бўлмаган, ўйлаб 
чиқарилган шахслар билан тузилган деб таҳмин қилса, бундай ҳолатда у 
молиявий нашрлар, тижорат журналларини ўрганиш, кредит ва банк 
муассасаларидан маълумотлар олиш йўли билан ушбу битимнинг 
иштирокчилари тўғрисидаги маълумотларни олиши шарт; 
з) агар ўзаро боғлиқ шахсларга тегишли бўлган қайтарилмаган счётлар, 
кафолатлар ва бошқа мажбуриятлар мавжуд бўлса, у ҳолда аудитор бошқа 
шахснинг молиявий имкониятларини аниқлаш ҳуқуқига эгадир. 
Агар аудитор ташкилот ўзаро боғлиқ шахслар билан тузилган 
битимларга тегишли бўлган молиявий ҳисоботдаги маълумотларни исботлаш 
мақсадида етарли даражада аудиторлик хулосасини олиш имконига эга 
бўлмаса, у ҳолда аудитор аудиторлик хулосасини тузишдан бош тортиши 
керак.