Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

1.6. Молиявий ҳисобот аудитини тартибга солишнинг мақсади ва
умумий тамойиллари
Молиявий ҳисоботни аудитини ўтказишдан мақсад, молиявий ҳисоботни 
тақдим этишни концептуал асослари томонидан белгиланган ва унга мос 
равишда барча аспектларда молиявий ҳисобот тайёрланганлиги тўғрисида 
аудиторга ўз фикрини билдиришдан иборат. Аудиторлик хулосаси 
тузилаётганда қуйидаги сўзлар ишлатилади: «Ҳаққоний ва тўлиқ акс 
эттиради». 
Аудитор ХБФ томонидан чоп этилган «Профессионал бухгалтерларнинг 
этикавий кодекси»га риоя қилишлари керак. Аудитор ўзларининг 
профессионал 
вазифаларини 
бажараётганларида 
қуйидаги 
этик 
принципларига амал қилишлари керак:
-
мустақиллик; 
-
виждонийлик; 
-
объективлик; 
-
профессионал компитентлик ва изланувчанлик; 
-
конфедициалность (сир сақлаш); 
-
ўзини профессионал тутиш; 
-
техник стандартларга риоя этиш; 
Аудитор аудитни ХАСга мувофиқ ўтказиши керак. Аудиторлик фирмаси 
сифат назорат процедуралари ва сиёсатни бажариши керак ва аудитни ХАС 
ёки АФМС га мос ўтказиш керак. Аудиторлик фирмасининг сифат назорат 
омилларига боғлиқ, яъни фаолиятининг тури, географик жойлашуви, 
харажатлар ва даромадларнинг даражаси кабилар. Шу сабабли ҳам 
аудиторлик фирмалари томонидан қабул қилинган сиёсат ва аудиторлик 
процедуралари ҳар хил бўлади. 
Аудиторлик фирмалари томонидан назорат сифати сиёсати одатда 
қуйидагиларги ўз ичига олади: 
-
профессионал талаблар; 
-
фирма ходими мустақиллик, софдиллик, объективлик, сир сақлаш, 
ўзини профессионал тута билиш каби принципларга амал қилиш. 

---

46 
Хато ва фирибгарлик ХАСнинг мақсади молиявий ҳисобот аудитини 
ўтказаётганда хато ва фирибгарликни кўриб чиқишда аудиторлик 
масъулиятини белгилаш ҳисобланади. Режалаштириш ва аудиторлик 
процедураларини 
бажаришда, 
шунингдек 
мазкур 
процедураларни 
натижаларини тақдим этиш ва баҳолашда аудитор хато ёки фирибгарлик 
натижасида келиб чиқадиган молиявий ҳисоботда муҳим бузиб 
кўрсатишларни келтириб чиқадиган рискларни кўриб чиқиш керак. 
“Фирибгарлик” термини раҳбарият таркибидаги бир ёки бир нечта шахслар 
томонидан олдиндан мўлжалланган ҳаракатга нисбатан айтилган бўлиб, у 
молиявий ҳисоботни нотўғри тузилишга олиб келади. Фирибгарлик 
қуйидагиларни ўз ичига олиши мумкин: 
-
ҳисоб ёзувлари ёки ҳужжатларига ўзгартиришлар кириши ёки 
қалбакилаштириш; 
-
активлардан ноқонуний фойдаланиш; 
-
ҳисоб ёзувлари ёки ҳужжатларида операциялар оқибатлари тўғрисида 
маълумотларни кўрсатмаслик ёки яшириш; 
-
мавжуд бўлмаган операцияларни ҳисобини юритиш; 
-
ҳисоб сиёсатини нотўғри қўллаш. 
“Хато” 
термини 
молиявий 
ҳисоботда 
аввалдан 
кўзланмаган 
ноаниқликларга нисбатан қўлланилади: 
-
бухгалтерия ёзувлари ва маълумотларидан арифметик хатолар, 
-
мавжуд фактларни назардан қолдириш ёки нотўғри талқин этиш 
(интерпротация) 
-
ҳисоб сиёсатини нотўғри қўллаш.