Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент ирригация ва қишлоқ ХЎжалигини механизациялаш муҳандислари институти

Чуқурда жойлашган затворлар.Бундай затворлар сув остидаги тешикларни беркитиш учун мўлжалланган.чуқурда жойлашган затворларни турлари 2.38 - расмда кўрсатилган. Чуқур жойлашган затворларни конструктив белгиларига кўра қўйидаги турлари мавжуд: ясси (2.38,а-расм), дискли (2.38,б-расм), задвишкалар (2.38,в- расм), сегментли (2.38, г- расм), вертикал цилиндрик (2.38, д-расм), учли нинасимон (2.38, е -расм), ва конусли (2.38, ж-расм).

7-амалий машғулот
Мавзу:Гидротехник иншоотлар затворлари электр.двигателлари.

Сув сарфини ростлаш, сарфни бошқариб бориш, лойқа тушириб юбориш, муз ва сув юзасида сузиб келадиган хар хил жисм ва шлюзлардан кемаларни ўтказиб юбориш мақсадида гидротехник иншоотнинг тешигини беркитиш ва очишга хизмат қиладиган харакатланувчи конструкция затвор дейилади.

Затворлар бьефлардаги сув сатхига нисбатан тўсиладиган ораликнинг жойлашишига кўра юзада ва чукурда жойлашган бўлади.
Затворлар фойдаланиш вактидаги вазифасига кўра:
а) ишчи (асосий)- иншоотдан фойдаланишда доимо қўлланиладиган;
б) таъмирлаш- асосий затворни таъмир қилишда ораликни вақтинчалик беркитиб қўйиш учун хизмат қиладиган;
в) авария- иншоотда авария юз берганда унинг сув ўтказувчи иншоот-ларида сув оқимини тўхтатиш ёки босимини камайтириш учун мўлжаллан-ган.
г) қурилиш- иншоотни қуриш даврида унинг сув ўтказувчи тешикларни беркитиш учун хизмат қиадиган турларга бўлинади.
Затворлар металл, темир бетон, ёғочдан ясалади. Конструкциясига кўра затворлар ясси, сегмент, сектор шаклидаги ва бошқа турларига бўлинади. Затворлар асосан икки қисмга қўзғалар ва қўзғалмас қисмларга бўлинади. Затворнинг асосий (қўзғалар) қисми қаттиқ каркасдан ва унга бирикти-рилган сув ўтказмас қопламадан иборат. Ясси затворни харакатга келтириш учун улар ғилдирак, ролик, арава ва бошқалар билан жихозланади. Булар девор устунлари бўйлаб затворлар учун қолдирилган пазларга ўрнатилган темир изларга таяниб харакат қилади. Мана шу қисмлар таянч излари деб аталади. Сувнинг затворга бўлган босими шу таянч орқали иншоотнинг устун ёки деворларига узатилади. Затворлар махсус кўтаргич (подёмник) ёрдамида харакатга келтирилади. Сегмент сектор ва бошқа типдаги баъзи затворлар горизонтал ўқ атрофиида айланиб иншоот устунлари (бичоклари) орасида эркин харакат қилади. Затворлар эркин харакат қилиб туриши учун устунлар орасида эркин жой (зазор ) қолдирилади. Бу зазорлар орқали сув ўтиб кетмаслиги учун унга зичлаш деталлари ўрнатилади. Устки бьефда сув нинг сатхини бир хил сақлаб туриш учун автомат затворлар қўлланилади.

Сув сарфини ростлаш, сарфни бошқариб бориш, лойқа тушириб юбориш, муз ва сув юзасида сузиб келадиган хар хил жисм ва шлюзлардан кемаларни ўтказиб юбориш мақсадида гидротехник иншоотнинг тешигини беркитиш ва очишга хизмат қиладиган харакатланувчи конструкция затвор дейилади.

Затворлар бьефлардаги сув сатхига нисбатан тўсиладиган ораликнинг жойлашишига кўра юзада ва чукурда жойлашган бўлади.
Затворлар фойдаланиш вактидаги вазифасига кўра:
а) ишчи (асосий)- иншоотдан фойдаланишда доимо қўлланиладиган;
б) таъмирлаш- асосий затворни таъмир қилишда ораликни вақтинчалик беркитиб қўйиш учун хизмат қиладиган;
в) авария- иншоотда авария юз берганда унинг сув ўтказувчи иншоот-ларида сув оқимини тўхтатиш ёки босимини камайтириш учун мўлжаллан-ган.
г) қурилиш- иншоотни қуриш даврида унинг сув ўтказувчи тешикларни беркитиш учун хизмат қиадиган турларга бўлинади.
Затворлар металл, темир бетон, ёғочдан ясалади. Конструкциясига кўра затворлар ясси, сегмент, сектор шаклидаги ва бошқа турларига бўлинади. Затворлар асосан икки қисмга қўзғалар ва қўзғалмас қисмларга бўлинади. Затворнинг асосий (қўзғалар) қисми қаттиқ каркасдан ва унга бирикти-рилган сув ўтказмас қопламадан иборат. Ясси затворни харакатга келтириш учун улар ғилдирак, ролик, арава ва бошқалар билан жихозланади. Булар девор устунлари бўйлаб затворлар учун қолдирилган пазларга ўрнатилган темир изларга таяниб харакат қилади. Мана шу қисмлар таянч излари деб аталади. Сувнинг затворга бўлган босими шу таянч орқали иншоотнинг устун ёки деворларига узатилади. Затворлар махсус кўтаргич (подёмник) ёрдамида харакатга келтирилади. Сегмент сектор ва бошқа типдаги баъзи затворлар горизонтал ўқ атрофиида айланиб иншоот устунлари (бичоклари) орасида эркин харакат қилади. Затворлар эркин харакат қилиб туриши учун устунлар орасида эркин жой (зазор ) қолдирилади. Бу зазорлар орқали сув ўтиб кетмаслиги учун унга зичлаш деталлари ўрнатилади. Устки бьефда сув нинг сатхини бир хил сақлаб туриш учун автомат затворлар қўлланилади.