Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент Давлат техника университети Р. Ф. Мингазов, Х. C исахўжаев, Р. К. Чембаев

13.4. Сув қайнатувчи буғлатгичларда
тузсизлантириш


Сувни термик усулда тузсизлантириш деб, уни буғга айлантириб, ҳосил бўлган буғни совутиб яна сувга айлантириш жараёнига айтилади. Буғланаётган сув таркибидаги коллоид ҳамда кимёвий моддаларнинг буғ фазасидаги эрувчанлиги сувда эрувчанлигига қараганда бир неча марта кам бўлади. Шу моддаларнинг буғ фазасига ўтиши ҳам жуда оз миқдорда ёки деярли бўлмаслиги ҳам мумкин. Сув тозалаш техникаси соҳасида сувни буғлатиб буғ олувчи қурилмаларни буғлатгичлар деб аталади. Буғлатгич қурилмалар ёрдамида тозаланган сувларни чучуклантирилган сувлар (дистиллят) дейилади.
Буғлатгичда буғланмай қолган, ифлослиги ва туз миқдори юқори даражада бўлган сувни эса концентрат деб аталади. Шу сабабли олинаётган буғнинг туз миқдори, рухсат этиладиган меъёрдан ошмаслиги учун концентратнинг маълум миқдори буғлатгичдан чиқарилиб, дастлабки сув билан алмаштирилиб турилади.
13.5-расмда вертикал ҳолатда ўрнатилган буғлатгич чизмаси кўрсатилган. Корпуснинг ичида қиздириш секцияси ўрнатилган. қиздириш секциясининг цилиндрсимон ўраманинг юқори ва пастки қувурлар тахталарига пайвандланган. Бу тахталарда қайнатиш қувурларининг учлари юмалоқланган. Иситадиган буғ, келтирувчи қувур орқали қиздириш секциясига киритилади ва қайнатиш қувурларига юқади. Натижада қувурлардаги сув қайнайди ва буғланади. қиздирувчи буғнинг конденсати патрубка орқали чиқарилади, ҳаво эса линиядан сўрилади.

13.5-расм. Вертикал ҳолатда ўрнатилган буғлатгич кесими.
1 – корпус; 2 – цилиндрсимон ўрама; 3 – иситадиган буғ келтирувчи қувур; 4 – қувур тахтаси; 5 – қайнатиш қувурлар; 6 – буғ ҳаракатини ташкил этадиган тўсиқ; 7 – конденсат чиқадиган патрубка; 8 – таъминот сув келтирувчи патрубка; 9 – сувни пастга туширувчи қувурлар; 10 – сепаратор; 11 – иккиламчи буғ чиқадиган патрубка.
Қиздириш секциясининг ичида буғ ҳаракатини ташкил этиш учун йўналтирувчи тўсиқ ўрнатилган.
Таъминот суви патрубка орқали тешикли листга юборилади. Листда бир неча қатлам сув бор, унинг қалинлигини пастга тушувчи қувурлар листдан чиқиб туриши аниқлайди.
Пастга тушувчи қувурлар орқали сув буғлатгичнинг сув фазасига тушади. Буғлатгичда ҳалқа фаза-қайнатиш қувурлар контурида табиий циркуляция ташкил этилади. Циркуляция карралиги жуда катта, тахминан 100 га тенг.
Қайнатиш қувурларида ҳосил бўлган буғ тешик листдаги сув қатлам орқали ўтиб ювилади ва жалюзийлик сепаратордан ўтиб, патрубкадан чиқарилади.