Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент автомобиль ва йўллар институти

 
11-расм. Заҳираларни режалаштиришда ахборот оқимлари. 
Заҳираларни тактик 
режалаштириш 
Истеъмолчи талабини
ўрганиш 
Заҳираларни 
стратегик 
режалаштириш 
Истеъмолчилар 
талабларининг 
қондирилганини
 
назорат қилиш 
Истеъмолчиларга 
етказиш йўлларини 
излаш 
Берилган омборлар 
тизимига заҳираларни 
излаш 
Мавжуд тизим 
мониторинги 
Ишлаб чиқариш 
жараѐнидаги 
ўзгаришлар 
Истеъмолчи талабини 
қондириш 
мониторинги 
Заҳиралар тизими
ҳолати мониторинги 
Айланма маблағларга 
бўлган эҳтиѐжни 
аниқлаш 
Мавжуд тизим 
тузилишидаги 
ўзгаришлар 
Омборлар тизимини 
заҳиралар билан 
тўлдириш қоидала-
рини ўзгартириш 
Маркетинг стратеги-
ясида истеъмолчи-лар 
талабларини қондириш 
мақсадла-рини 
ўзгартириш 
Ахборот манбаалари 
Истеъмолчилар 
эҳтиѐжлари
Сотув ҳажмини 
башоратлаш 
Қарорлар қабул 
қилиш 
Заҳираларни 
бошқаришдаги 
харажатлар 

---

38 
Жаҳон тажрибаларига эга логистларнинг фикрича ахборот оқимини 
қуйидагича бошқариш мумкин: 
 
Оқим йўналишини ўзгартириб; 
 
Узатиш тезлигини қабул қилиш тезлигига мос равишда чеклаб; 
 
Оқим ҳажмини алоҳида йўл участкалари ѐки бўғинларининг ўтказиш 
қобилияти катталигича чеклаб. 
Ахборотлар оқими вақт бирлиги ичида қайта ишланган ѐки юборилган 
маълумотлар сони билан ўлчанади. Ахборотлар сонини ўлчаш усуллари 
маълумотлар назарияси деб аталувчи кибернетика бўлимида ўрганилади. 
Хўжалик фаолияти амалиѐтида маълумотлар қуйидагича ўлчанади: 

Қайта ишланган ва юборилган ҳужжатлар сони билан; 

Ҳужжатдаги қаторлар сони йиғиндиси билан. 
Логистик молиявий оқим – бу маълум материаллар оқимининг 
самарали ҳаракатини таъминлаш учун зарур бўладиган логистик тизим ва 
ташқи муҳит орасида логистик тизимда айланувчи молиявий 
маблағларнинг йўналтирилган ҳаракатидир. 
Логистик молиявий оқимлар ўзининг таркиби, ҳаракат йўналиши, 
белгиси ва бир қатор бошқа кўрсаткичларга кўра бир хил эмас.
Молиявий оқимлар қуйидагича тавсифланади: 
o 
Логистик тизимга алоқасига кўра: 
1. 
Ташқи – кўрилаѐтган логистик тизим чегарасидан ташқари ѐки 
ташқимуҳитга мавжуд бўлувчи молиявий воситалар.
2. 
Ички – логистик тизим ичида мавжуд молия. 
o 
Ҳаракат йўналишига кўра: 
1. 
Кирувчи – кўрилаѐтган логистик тизимга ташқи муҳитдан 
кирувчи молиявий воситалар. 
2. 
Чиқувчи – молиявий оқим ўз ҳаракатини кўрилаѐтган логистик 
тизимлдан бошлайди ва ташқи муҳитда ўз ҳаракатини давом эттиради ѐки 
мавжуд бўлади. 
o 
Мақсадига(белгиланишига) кўра: 

---

39 
1. 
Товарлар хариди жараѐни шароитидаги молиявий оқимлар. 
2. 
Инвестициявий молиявий оқимлар. 
3. 
Ишчи кучини қайта ишлаб чиқариш бўйича молиявий 
оқимлар. 
4. 
Корхона ишлаб чиқариш фаолияти билан ишлаб чиқариш 
жараѐнидаги моддий харажатларнинг шаклланиши билан боғлиқ молиявий 
оқимлар. 
5. 
Товарни сотиш жараѐнида пайдо бўладиганмолиявий оқимлар. 
o 
Аванслашган қийматини товарга ўтказишига қараб: 
1. 
Корхона асосий фондлари ҳаракатига мос ҳаракатланувчи 
(уларга инвестициялаш оқимлари ва қисман моддий харажатларнинг 
шаклланиши билан боғлиқ молиявий оқимлар). 
2. 
Корхона айланма маблағи ҳаракати шароитидаги оқим 
(буларга белгиланишига кўра логистик молиявий оқим гуруҳларининг 
барчаси киради). 
o 
Қўлланиладиган ҳисоблаш шаклига кўра: 
1. 
Пул кўринишидаги молиявий оқимлар(сўм ѐки валюта 
кўринишидаги(ҳисобидаги) нақд пул ҳаракати). 
2. 
Молия ахборот оқими нақд бўлмаган молиявий ресурслар 
ҳаракати(тўлов қоғози, чек ҳисоб варағи ва бошқалар). 
3. 
Ҳисоб молиявий оқимлар аванслашган қийматнинг ошиш 
босқичларидаги хизмат кўрсатиш ѐки ишлаб чиқаришда юзага келувчи 
молиявий ресурслар. 
Чет эл логистик тажрибаларида логистикада сервис оқимлар ва 
енергетик оқим каби тушунчалар ҳам мавжуд.