Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент кимё-технология институти

Кимёвий хавфли моддалардан таркиб топган асосий маҳсулотлар 
Манба
Нима учун хавфли ҳисобланади? 
Бир нечта балиқ 
турлари
(
масалан, тунец) 
Бир неча балиқ турлари гистамин токсик 
даражасини шаклланишига келтириб чиқариши мумкин 
Ёнғоқлар, денгиз 
маҳсулотлари 
Бир неча тури ва навлари сезгир одамларда 
аллергик реакцияларни ҳосил қилади 
Маккажўхори 
Бир неча моғор турлари маккажўхорида ўсиб, 
токсинлар (масалан, афлатоксин)ни ишлаб чиқариши 
мумкин 
Физикавий хавфли омиллар инсонга шкаст етказувчи ёки касалликка 
чалиниши келтириб чиқарувчи озиқ-овқат маҳсулотларига тасодифан бошқа 
тоифадаги предметлар ёки физикавий предметлар бўлиб ҳисобланади. Бошқа 
тоифадаги материаллар булар шиша, металл ёки пластик сифатда бўлиб, 
технологик жараёнлар давомида қурилмалар нотўғри эксплуатация 
қилинганлиги учун ёки технологик жараёнларга риоя қилинмаганлиги учун 
парранда ва гўшт маҳсулотларига кўпроқ маълум бўлган физикавий хавфли 
омиллар ҳисобланади.
Шундай қилиб, Санитар қоидалар ва меъёрларда озиқ-овқат маҳсулотлари 
учун биринчи галда ҳисобга олинадиган омиллар руйхати ва ўзгаришларсиз 
хавфли омиллар келтирилган. Ҳар бир мавжуд омиллар хавф-хатарлар рухсат 
этилган даражадан оширмаслиги бўйича омиллар рўйхати тузилади ва 
уларнинг кетма-кетлиги ва омилларнинг пайдо бўлиш эҳтимоллигини ҳисобга 
олиб таҳлили ўтказилади. Агар мақбул хавф-хатарлар мавжуд бўлмаслиги 
тўғрисида маълумотлар бўлмаса, HACCP гуруҳи уни эксперт йўли билан 
ўрнатади. 3-расмда диаграмма бўйича хавф-хатарлар таҳлили методи 
келтирилган. Маҳсулотда қатнашадиган атроф-муҳит, ходимлар ҳамда 
қурилмадан чиқувчи ва бошқа хавфли омилларни ҳисобга олинади. 
45 

---

1. 
Эксперт усули барча мавжуд маълумот манбалари ва HACCP гуруҳи 
аъзоларининг амалий тажрибаси ҳисобга олиш билан тўрта: амалда нолга тенг, 
аҳамиятсиз, аҳамиятли ёки юқори баҳолаш вариантларидан келиб чиқиб 
хавфли омиллардан фойдалиниш эҳтимоллиги баҳоланади. 
2. 
Эксперт йўли билан шунингдек, тўрта: енгил, ўртача қийинликда, қийин, 
критик баҳолаш вариантлари имкониятидан келиб чиқиб хавфли омиллардан 
фойдаланиш қийинлиги натижаси баҳоланади. 
3. 
Хавф-хатарли омиллар қўлланилиш эҳтимоллиги қийинчилигини 
инобатга олиб сифат диаграммаси координатасида рухсат этилган хавф-
хатарлар чегараси 6-расмда кўрсатилганидек қурилади. 
Шунингдек, 3 устунда хавфли омилларни идентификациялаш учун назорат 
қилинаётган шу операцияга хавф-хатарлар аломати ёки назорат қилинадиган 
параметрлари кўрсатилади. 
4 - 
жадвал