Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тдпу ҳузуридаги педагог кадрларни қайта

2.11. 
“Синквейн” стратегияси
. 
Ж.Стилл, К.Мередис, Ч.Темил 
томонидан ишлаб чиқилган “Ўқиш ва ѐзиш асосида танқидий 
фикрлашни ривожлантириш дастури”да ҳар бир талаба ва 
талабалар гуруҳларининг фикрлаш фаоллигини ошириш, уларда 
танқидий фикрлаш қобилиятини ривожлантириш учун “Синквейн” 
стратегиясини қўллаш самарали эканлиги айтилади. 
Бу ўринда стратегиянинг моҳияти билан танишиб ўтиш мақсадга 
мувофиқдир.
Синквейн тузиш мураккаб жараѐн бўлиб,
уни самарали ташкил 
этиш учун муайян қоидаларга амал қилиш талаб этилади. Одатда, 
синквейн тузиш беш босқичли ҳаракатларни ташкил этиш орқали 
амалга оширилади. Мисол учун:
Синквейн
(фр. “беш қатор” маъносини англатади) маълумотлар
-
ни синтезлаш (алоҳида маълумотлар асосида яхлит ғояларни 
шакллантириш)га ѐрдам берадиган қофиясиз шеър бўлиб, у 
асосида ўрганилаѐтган мавзу (тушунча, ҳодиса, воқеа)ларга оид 
маълумотлар тўпланади; ҳар бир
ўқувчи (талаба) ушбу маълумот
-
лар йиғиндиси (қофиясиз шеър)ни ўз сўзлари билан турли вариант 
ѐки нуқтаи назарлар орқали ифодалаш имкониятига эга
Синквейн тузиш
– 
мураккаб ғоя, сезги ва ҳиссиѐтларни бир неча 
сўз
орқали яққол, ѐрқин ифодалаш малакаси бўлиб, бу жараѐн 
мавзуни пухтароқ ўзлаштириш, маълумотларни яхшироқ англашга 
ѐрдам беради
79

---

Синквейнлар қуйидаги ҳолатларда самарали
саналади:
 
2.12. 
“Скарабей” стратегияси
 
(“Қўнғиз”)
 
талабаларда 
мантиқий фикрлаш қобилиятини, хотирани, шунингдек, муайян 
муаммони ҳал қилишда ўз фикрини очиқ, эркин ифодалаш 
малакасини ривожланишига хизмат қилади. Талаба стратегияни 
қўллаш жараѐнида билимларининг сифати, даражасини холис 
баҳолаш, ўрганилаѐтган мавзу ҳақидаги тасаввури кўламини 
аниқлаш имкониятини қўлга киритади. Стратегия, шунингдек, 
турли ғояларни очиқ, эркин, мантиқан ифодалаш, улар ўртасидаги 
ўзаро боғлиқликни аниқлашда ҳам самарали саналади. 
1-
босқич
Мураккаб 
ахборотни 
синтезлашда
2-
босқич
Талабаларнинг 
билимларини 
баҳолашда
3-
босқич
Талаба томонидан 
ижодий ишланма
-
ларнинг тақдим 
этилишида
4-
босқич
Синквейнлар 
самаралидир
Мавзу бир сўз билан ифодаланади
(одатда от 
танланади)
Мавзу иккита сифат билан ифодаланади (одатда 2 та 
сифат танланади)
Мавзу доирасида ташкил этиладиган хатти
-
ҳаракат 
учта сўз билан ифодаланади (3 та феъл ѐки 
равишдош ѐзилади)
Мавзуга нисбатан муносабатни англатадиган 
тўртта сўздан иборат фикр ѐзилади 
(4 та сўздан иборат жумла ѐзилади)
Мавзу моҳиятини такрорловчи, маъноси 
унга яқин бўлган битта гап ѐзилади (мавзуга доир 
синонимлар асосида гап ѐзилади)
5-
босқич
80

---

Унинг ѐрдамида талабаларда қуйидаги сифатларни шаклланти
-
риш, ривожлантиришга эришиш мумкин: мустақил ишлаш; муло
-
қатга эркин кириша олиш; хушфеъллик, ўзгалар фикрини ҳурмат 
қилиш; фаоллик; фаолиятга ижодий ѐндашиш; фаолиятининг 
самарали бўлишига қизиқиш; ўз
-
ўзини баҳолаш.
Стратегиядан дарснинг муайян босқичларида турли мақсадлар
-
да фойдаланиш мумкин. Яъни:
Мазкур стратегия талаба томонидан осон қабул қилинади. Зеро, 
у шахсга хос фикрлаш, билиш хусусиятларини инобатга олган 
ҳолда ишлаб чиқилган.