Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ташкент молия институти

1-жадвал
Товар (иш ва хизмат)лар ишлаб чиқариш ва сотиш фаолияти билан шуғулланган бюджет ташкилотлари сони тўғрисида²

Республика бўйича товар (иш ва хизмат)лар ишлаб чиқариш ва сотиш фаолияти билан шуғулланган бюджет ташкилотлари сони 2014-2018 йиллар давомида камайиб келганини кўришимиз мумкин. Мазкур кўрсаткични соҳалар бўйича таҳлил қиладиган бўлсак, 2017 йил ҳолатига 72 та олий таълим муассасалари ва 19 та филиаллар мавжуд бўлган бўлса-да, шулардан факатгина 28 тасида, мавжуд 9763 та мактабдан 51 тасида, 6642 та мактабгача таълим муассасаларидан фақатгина 68 тасидагина товар (иш, хизмат)лар ишлаб чиқариш ва сотиш фаолияти билан шуғулланганлигини кузатишимиз мумкин. Бу албатта, паст кўрсаткичдир. Бундан кўриниб турибдики, бюджет ташкилотларида товар(иш, хизмат)лар ишлаб чиқаришни ривожлантиришга қаратилган чора-тадбирларни кучайтириш лозимдир. Ушбу таҳлиллар доирасида кенгроқ тасаввурга эга бўлиш учун мазкур бюджет ташкилотларининг товар(иш, хизмат)лар ишлаб чиқариш харажатлари ва реализациядан олинган тушумларини таққослаш мақсадга мувофиқдир(1-расм).
Бюджет кодексининг “Бюджет ташкилотининг ривожлантириш жамғармаси даромадларини шакллантириш” номли 60-моддасига кўра бюджет ташкилотининг ривожлантириш жамғармасига бюджет ташкилотларининг товар(иш, хизмат)ларни реализация қилишдан олинган даромадлари товар(иш, хизмат)ларни реализация қилишдан тушган тушумлар ва уларни ишлаб чиқариш бўйича харажатлар ўртасидаги ижобий фарқ сифатида аниқланади.
1-расм. Ўзбекистон Республикаси бюджет ташкилотларида ишлаб чиқарилган товар(иш, хизмат)лар таннархига қилинган харажатлар ва уларни сотишдан тушган соф тушум (млн. сўм)³

Юқорида келтирилган 1-расм маълумотларини таҳлил қиладиган бўлсак, бюджет ташкилотларининг товар(иш, хизмат)лар ишлаб чиқариш харажатлари ва реализациядан олинган тушумлари ўртасидаги фарқ, яъни солиқ тўлагунга қадар фойдаси 2014 йилда 637805 млн. сўм, 2015 йилда 642035 млн. сўм, 2016 йилда 912931 млн. сўм, 2017 йилда эса, 996540 млн. сўмни ташкил этган. Бюджет ташкилотларининг товар (иш, хизмат)лар ишлаб чиқариш фаолиятидан олинган тушумлари ўсиш тенденциясига эга бўлган. Бюджет ташкилотларида фаолият турига хос товар (иш, хизмат)лар ишлаб чиқаришнинг харажатлар ҳисоби норматив ҳуқуқий-ҳужжатларга қатъий амал қилган ҳолда ташкил этилиб, “Бюджет ташкилотларида бухгалтерия ҳисоби тўғрисида”ги (рўйхат рақами 2169, 2010 йил 22 декабрь) йўриқнома асосида юритилади. Унга кўра, товар (иш,хизмат)лар ишлаб чиқариш харажатлари ва сотиш бухгалтерия ҳисобида “Бюджет ташкилотларида бухгалтерия ҳисоби тўғрисида”ги йўриқномага асосан акс эттирилади (2-жадвал).