Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

Ижтимоий омилларнинг иш жойи бўйича меҳнат потенциали 
компонентлари гуруҳланиши
147
 
 
№ 
Ишчининг меҳнат 
потенциали 
Меҳнат самарадорлигининг ижтимоий 
омиллари 
1. 
Психофизиологик 
потенциали 
Меҳнат шароити (санитария-гигиена 
ҳолати), меҳнат интенсивлиги, иш жойини 
ташкил этиш (ранглар хилма-хиллиги, 
ёритилганлик, ҳаво ҳарорати) 
2. Малака потенциали 
Меҳнатнинг мураккаблик даражаси, 
билим, иш тажриба, махсус 
тайёргарликдан ўтиш (малака ошириш) 
3. 
Шахсий потенциал 
Меҳнатдан мамнун бўлиш, ижодий 
имкониятлар, меҳнатдан қониқиш, 
меҳнатга бўлган муносабат 
3.2.2-жадвалда келтирилган ижтимоий омиллар меҳнат 
самарадорлигига бевосита ва билвосита таъсир кўрсатиб ўзаро бир-
бирини тўлдирувчи ҳамда боғловчи сифатида намоён бўлади. 
Таъсир кўрсатувчи ижтимоий омилларни меҳнат потенциали 
компонентлари кесимида тавсифлаймиз. 
Психофизиологик потенциал.
Инсон соғлиғига зарар 
етказмайдиган, санитария-гигиена қоидаларига риоя қилинган, 
хавфсиз, меҳнат нормалари асосида ташкил этилган, меҳнат 
фаолиятида жисмоний, ақлий ва бошқа имкониятлари ривож-
ланишини таъминловчи ҳолатлар мажмуи. 
Меҳнат шароити.
Иш жойининг санитария талабларига 
жавоб бериши ва адолатли меҳнат шароитларининг яратилиши. 
Инсоннинг меҳнат қилиши жараёнида адолатли меҳнат шароитлари 
яратилган бўлиш мажбурийлиги Ўзбекистон Республикаси Конс-
титуциясининг 37-моддасида “Ҳар бир шахс меҳнат қилиш, эркин 
касб танлаш, адолатли меҳнат шароитларида ишлаш ва қонунда 
кўрсатилган тартибда ишсизликдан ҳимояланиш ҳуқуқига эга-
дир”
148
деб белгилаб қўйилган.
Меҳнат шароити ишлаб чиқариш омиллари(меҳнат ресурс-
лари)дан узоқ вақт давомида юқори меҳнат қобилиятларини 
147
Манба: Муаллиф ишланмаси. 
148
Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. – Т.: “Ўзбекистон”, 2014.

---

153 
сақлаган ҳолда ақлий ва жисмоний қобилиятларидан самарали 
фойдаланиш имконини беради
149
.