Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

 
2.4.2-жадвал 
Ўртача йиллик маҳсулот ишлаб чиқариш даражасига 
омилларнинг таъсир кўрсатишини мутлақ фарқлаш усули 
билан ҳисоблаш таҳлили 
 
Омиллар 
номи 
Ҳисоблаш алгоритми
127
 Й
и.ч.д
 
Ҳисоб таҳлил,
млн.сўм 
Х
с
ишчилар 
улушининг 
ўзгариши 
р
и
ч
и
у
х
И
У
.
.
.
и.у
.
У


 
с
х
и
х
с
р
и
х
у
и
У
У
У
.
.
.
.
.
.
.


; 
100
.
.
.
.
.


р
х
р
с
с
р
и
х
У
И
У
70
,
1
30
,
95
0178
,
0


Йилига
битта ишчи 
ишлаган 
кунлар 
сонининг 
ўзгариши 
р
ч
и
н
к
у
к
С
И
И
.
.
.
с.р.н
.
И



 
100
У
И
х.р
с.х
.
.


у
х
с
И
у
х
с
с
х
и
х
н
р
с
И
У
И
.
.
.
.
.
.
.


48
,
196
8339
,
1
)
20
(
357
,
5





Иш куни 
давом 
этишининг 
ўзгариши 
м
ч
и
н
р
к
х
к
н
р
с
у
д
к
С
И
И
И
И
.
.
.
.
.
.
.
.
.




 
р
д
к
р
ч
и
м
ч
и
И
С
С
.
.
.
.
.
.

6
,
30
2307
,
0
)
10
-
(
248
357
,
5





Ўртача 
соатлик 
маҳсулот 
ишлаб 
чиқаришнинг 
ўзгариши 
д
ч
и
х
д
к
х
к
н
р
с
у
ч
и
С
И
И
И
С
.
.
.
.
.
.
.
.
.




 
с
ч
и
р
ч
и
д
ч
и
С
С
С
.
.
.
.
.
.

100
.
.
.
.
.
.


х
ч
и
р
ч
и
с
ч
и
С
С
С
6
,
258
0248
,
0
85
,
7
248
357
,
5




127
У
х.у
– умумий ходимлар сонида ишчилар салмоғининг ўзгариши; У
и.у
– умумий ходимларда ишчилар 
салмоғининг нисбати; У
х.и.р.с
– умумий ходимларда ишчилар режа салмоғи; И
с.р
– ишчилар сонининг режаси; 
У
х.р
– умумий ходимлар режа сони; У
х.и.х.с
– умумий ходимларда ишчиларнинг ҳақиқатда салмоғи; И
и.ч.и.р
– 
битта ишчига ўртача ишлаб чиқариш ҳажми режаси; И
к.у
– йилига битта ишчи ишлаган кунлар сонининг 
ўзгариши; И
с.р.н
– ҳақиқатда ишчилар сонининг умумий режа ходим; И
с.х
- ишчилар сони ҳақиқатда; И
с.х.у
– 
ҳақиқатда ишчилар сонининг умумий режа ходимларга нисбатан салмоғи ўзгариши; И
к.н
- ишчи ишлаган 
кунларнинг режага нисбати; С
и.ч.р
– ишчининг ўртача соатлик маҳсулот ишлаб чиқариш режаси; И
к.х
- 
ҳақиқатда ишчи ишлаган кунлар сони; И
к.р.н
. – ҳақиқатда иш кунининг ўртача давом этиши режага нисбати; 
С
и.ч.м
– ишчининг маҳсулот ишлаб чиқариш ўртача меъёри; И
к.д.р
– иш кунининг ўртача режа давом этиши; 
И
к.д.у
– иш куни давом этишининг ўзгариши; И
к.д.х
– иш кунининг ўртача ҳақиқатда давом этиши; С
и.ч.д
– 
ишчининг ўртача соатлик маҳсулот ишлаб чиқариш даражаси; С
и.ч.с
- ишчининг ўртача соатлик маҳсулот 
ишлаб чиқариш режа салмоғи; С
и.ч.х
- ишчининг ҳақиқатда ўртача соатлик маҳсулот ишлаб чиқариши; С
и.ч.у
- 
ўртача соатлик маҳсулот ишлаб чиқаришнинг ўзгариши.

---

113 
2.4.2-жадвалда келтирилган ўртача йиллик маҳсулот ишлаб 
чиқариш даражасини “мутлақ фарқлаш” усули билан ҳисоблаш 
таҳлилига мувофиқ шуни қайд этиб ўтиш лозимки, ўртача йиллик 
маҳсулот ишлаб чиқаришнинг ўзгаришига иш кунлари сони, иш 
куни давомийлиги ва ўртача соатлик маҳсулот ишлаб чиқариш 
кўрсаткичларининг ўзгариши таъсир кўрсатган. 
Ўртача соатлик маҳсулот ишлаб чиқариш кўрсаткичининг 
ўзгариши ўртача кунлик ва йиллик маҳсулот ишлаб чиқариш 
даражаларининг ўзгаришига таъсир кўрсатувчи муҳим омил 
ҳисобланади. Ушбу кўрсаткичнинг ўзгаришига кўплаб омиллар, 
жумладан, ишлаб чиқариш жараёнининг модернизациялашганлик 
даражаси, ишчиларнинг малака, иш стажи ва ёш даражаси, меҳ-
натни ташкил қилиш ва унинг мотивацияси, техника-техноло-
гияларнинг қўлланилиши ва иқтисодий нафлик таъсир кўрсатади. 
Мазкур омилларнинг ўртача соатлик маҳсулот ишлаб чи-
қариш ўзгаришига таъсир даражасини аниқлашда корреляцион ва 
регрессион таҳлил усулларидан фойдаланган ҳолда тадқиқ этамиз. 
Кўп омилли корреляцион модел асосида ўртача соатлик 
маҳсулот ишлаб чиқариш ўзгаришига: меҳнатнинг фонд билан 
қуролланганлиги, ишчиларнинг ўртача таъриф рязради, ускуна-
ларнинг ўртача хизмат муддати (яроқлилиги), замонавий ускуна-
ларнинг умумий салмоғи ва бошқа омиллар таъсир кўрсатади. 
Мутлақ ҳисобда ҳар бир омилнинг бир бирликка ўзгариши ўртача 
соатлик маҳсулот ишлаб чиқаришнинг қанчага ўзгаришини 
аниқлашда регрессион коэффициентдан фойдаланилади. 
Маълум бир омилнинг ўзгариши натижасида ўртача соатлик 
маҳсулот ишлаб чиқариш даражасининг ўзгаришини 
)
(
.
хi
ч
и
С

қўйи-
даги формула асосида ҳисоблаб чиқариш мумкин:
хi
хi
к
ф
в
ч
и
И
С
.
.
в.ф.к
.
100
100)
И
(
х i





