Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

II-БОБ. ИШЛАБ ЧИҚАРИШ КОРХОНАЛАРИДА МЕҲНАТ 
САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ МЕТОДОЛОГИК 
АСОСЛАРИ 
2.1. Корхоналарда меҳнат самарадорлигини баҳолашга тизимли 
ёндашув 
Ишлаб чиқариш корхоналарида меҳнат самарадорлиги ва уни 
ифодаловчи кўрсаткичлар меҳнат йўналиши бўйича барча 
кўрсаткичларнинг синтези ҳисобланади. Шу сабабли меҳнат 
самарадорлиги категориясининг ижтимоий-иқтисодий мазмунидан 
келиб чиққан ҳолда меҳнат кўрсаткичларини комплекс равишда 
таҳлил этиш зарур. Ҳозирги кунда ишлаб чиқариш корхоналарида 
меҳнат самарадорлигини комплекс баҳолашда ягона хулосага 
келингани йўқ. Шу сабабли меҳнат самарадорлигини комплекс 
баҳолаш услубини ишлаб чиқиш долзарб муаммолардан бири 
ҳисобланади. Меҳнат самарадорлигини комплекс баҳолаш услубия-
тини ишлаб чиқишда уни аниқлаш мезони ва кўрсаткичларига 
эътибор қаратиш зарур. 
Ишлаб чиқариш корхоналари фаолиятида меҳнат самара-
дорлигини комплекс таҳлил қилиш фақат самарадорлик мезонини 
ўз ичига олиш билан чегараланиб қолмаслиги зарур. Чунки мезон 
ўлчов ҳамда баҳолаш воситаси бўлиб хизмат қила олмайди. Бу 
вазифаларни меҳнат самарадорлиги кўрсаткичлари ҳал қилади. 
Иқтисодиётнинг замонавий тармоқларини модернизация ва 
диверсификация қилиш шароитида ишлаб чиқариш корхоналарини 
ривожлантириш комплекс дастури мезонининг мураккаблиги унинг 
мақсад ва кўрсаткичларини таҳлил этишни тоқазо этади. 
Корхоналарда меҳнат самарадорлигини баҳолаш учун реал 
иқтисодий ҳолатни тўғри ва аниқ баҳолай оладиган иқтисодий 
кўрсаткичлар тизимини ишлаб чиқиш мақсадга мувофиқдир. 
Меҳнат самарадорлигини баҳолашда аввало ижтимоий-
иқтисодий самарадорликни баҳолашга имкон берувчи “мақсадга 
йўналтирилганлик” ёндашувини қўйида тавсифлаймиз. Ушбу 
ёндашувга мувофиқ ресурслардан яхшироқ фойдаланган ҳолда 
олдиндан кўзланган мақсадга эришиш учун ишлаб чиқаришни 
ташкил этишдан иборатдир. Шунингдек, “мақсадга йўналти-
рилганлик” ёндашувида самарадорлик ишлаб чиқаришда бирор-бир 
жараён бажарилиши ва мақсадли натижага эришиши орқали 

---

67 
олинган натижалар муносабати сифатида ўлчанади. Мақсадга 
йўналтирилганлик ёндашувида самарадорликни ички, ташқи ва 
умумий самарадорлик кўрсаткичларига бўлган ҳолда ифода этиш 
мумкин: