Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

б
ирин-
чидан,
меҳнат воситалари ва технологияларни такомиллашти-
рилган ҳолда меҳнат воситалари ва ишчи кучини бирлаштириш 
орқали; 
иккинчидан
, меҳнат фаолиятини ўзгартириш орқали. 
Техник-технологик омилларнинг асосини ҳар доим электро-
энергия ташкил этади. Инсоннинг чекланган физиологик имконият-
ларини чекланган энергия манбаларидан фойдаланишга сарфлаган 

---

165 
ҳолда бир хил куч (ишчи кучи) эвазига ўн баробардан кўпроқ фойда 
олиш имконини беради. Ишлаб чиқаришни техник-технологик 
қуроллантиришнинг иқтисодий моҳияти ҳам мана шунда. Мустақил 
давлатлар ҳамдўстлиги мамлакатлари олимларидан, академик 
С.Г.Струмилин томонидан “электр энергия меҳнат унумдорлигининг 
энг юқори даражасига эришиш йўли”
163
сифатида ҳал қилувчи омил 
вазифасини ўташини таъкидлаган. Бугунги кунда кенгайтирилган 
қайта ишлаш жараёнининг юқори натижаларга эришишида фақат 
ресурсларни жалб қилишнинг экстенсив кенгайтирилиши билан 
мувоффақиятга эришиб бўлмайди. Шунинг учун фойдаланилаётган 
ҳар бир ресурсдан кенг кўламда интенсив равишда фойдаланиш 
ишлаб чиқарилаётган маҳсулот ҳамда вақт бирликларида умумий 
меҳнат сарфларининг қисқаришига олиб келади. 
Технологик жараёнини интенсивлаштириш ишлаб чиқариш-
нинг моддий воситалари ошишида икки йўналиш бўйича боради:
1. Амалдаги технологиялардан моҳирона ва кенг фойдаланиш, 
шунингдек уларни такомиллаштириб бориш; 
2. Меҳнат унумдорлиги даражасини кескин оширувчи ва 
ишлаб чиқаришнинг бошқа кўрсаткичлари самарадорлигини таъ-
минловчи юқори даражадаги технологик тизимига ўтиш. 
Лекин янги технологиялар фақатгина технологик жараённинг 
бир қисминигина эмас, балки бутун ишлаб чиқариш жараёнида ёр-
дамчи ва бошқа хизмат кўрсатувчи қисмларда ҳам тўлиқ қамраб 
олингандагина юқори самара бериши мумкин. Технологик жа-
раённинг самарали фаолият кўрсатишида бошқа ишлаб чиқариш жа-
раёнида меҳнатнинг сифат ўзгаришларисиз умумий самарага эришиб 
бўлмайди. Шу учун меҳнат самарадорлигини оширишга йўналти-
рилган технологик янгилашни амалга оширишда ташкилий омиллар-
нинг техник-технологик жараёнга таъсирини ҳисобга олинмоғи лозим. 
Меҳнат воситаларининг техник такомиллашуви, маҳсулотнинг 
истеъмол қийматини яратиш жараёнида жонли меҳнат вазифасининг 
тубдан ўзгаришига олиб келади. Бундай ўзгариш техник-технологик 
омиллар таъсирида жонли меҳнатнинг турли сифат ўзгаришларида 
намоён бўлади.