Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

Асосий 
рағбатлантириш
: компаниянинг қимматли қоғозларини сотиб 
олишларига имконият яратиш, даромадда иштирок эттириш, 
байрам арафасида, тизимли ва бошқа рағбатлантиришлардан 
иборат. 
Қимматли қоғозларни харид қилишига кўмаклашиш
 
ишчиларда келгусида ўз меҳнатлари натижасида оладиган 
дивидентлари мавжудлигини ҳис этиб яна ҳам унумлироқ меҳнат 
қилишларига ундайди. 
Даромадда иштирок этиш
компания 
фаолият натижасига боғлиқ ҳолда рағбатлантириш миқдори гоҳ 
ошиши ёки камайиши мумкин. Агар даромад миқдори ошса 
рағбатлантириш ҳам мутаносиб ошади, даромаднинг ошиши аввало 
маҳсулот сотилиш ҳажми ва бозор баҳосининг ошиши (маҳсулот 
таннархи ошмаган ҳолда) ҳамда маҳсулот таркибида меҳнат 
сарфининг камайиши ҳисобига амалга ошади. Рағбатлантириш 
миқдорини ошириб бориш учун меҳнат унумдорлиги ва 
самарадорлигини ошириш лозим бўлади. 
Байрам арафаларида
(янги йил, мустақиллик куни, пасха (диний байрам), касб ва бошқа 
байрамларда) компания персоналига ойлик меҳнат ҳақининг 25-50 
фоиз миқдорида моддий рағбатлантириш бериш анъанага айланган. 
Қўшимча рағбатланитиш
: персонални бошқаргани, нафа-
қага чиқиши, меҳнат малакасини оширгани ва бошқа рағбатлан-
89
Манба: 
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/Wages_and 
labour_costs
 
Европа 
иттифоқи статистика қўмитасининг расмий сайтидан муаллиф ҳисоб-китоби. 

---

59 
тиришларни ўз ичига олади. Меҳнат малакасини оширгани учун 
рағбатлантириш асосан юқори малакага эга бўлган ишчилар, 
бригада (цеҳ) бошлиқлари ва усталарга берилади. Ушбу 
рағбатлантиришда ишчи томонидан ўз меҳнат фаолияти давомида 
эгаллаган янги билим, тажриба ва қобилиятини амалда қўллаши 
лозим бўлади. 
Персонал ишчисининг компания мақсад ва вазифаларига 
эришишида сарфлаган ақлий ҳамда жисмоний қобилияти инобатга 
олинган ҳолда нафақага чиқиш чоғида қўшимча рағбатлантириш 
амалга оширилади. Бу рағбатлантириш ишчининг меҳнат хизмат-
ларини компания томонидан эътироф этилиши ва баҳоланиши 
нишонасидир. 
Қўшимча бошқа рағбатлантириш тўловлар: бир ойлик маош 
миқдорида таътилга берилаётган қўшимча тўлов, мебел ва уй харид 
қилиш учун тўловлар ёки тўлов чегирмалари, шахсий истеъмолга 
берилган автомашина, махсус имтиёзли овқатланиш учун ва бошқа 
тўловлар амалга оширилади. Бу ҳамма рағбатлантиришлар 
иқтидорли ва қобилиятли, малакали мутахассис ва ишчиларни 
сақлаб қолиш ҳамда ИТЖнинг жараёнида фаол иштирок этиши 
учун йўналтирилади. 
АҚШ компанияларида аниқ меҳнат натижасини рағбатлан-
тиришда 
тизимли 
услубдан фойдаланилади. Бу тизимда Скенлон, 
Ракер ва Ипрошеар
90
номини олган тизимлар амал қилади. 
Рағбатлантиришнинг