Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

 
1.2.3-жадвал 
“Ресурс-сарф” ва “Мақсадга йўналтирилганлик” ёндашувлари 
доирасида самарадорлик кўрсаткичларининг таққослама 
таснифи
77
 
 
№ 
Кўрсаткичлар 
Ресурс-сарф 
ёндашуви 
Мақсадга 
йўналтирилганлик 
ёндашуви 
1. 
Кўрсаткичларни 
ҳисоблаш усули 
Харажат
Натижа
С
с
р

.
Ташқи самарадорлик 
натижа
максадли
натижа
хакикий
С
ташки

Ички 
самарадорлик
сарфлар
сарфлар
хакикий
максадли
С
ички

Умумий самарадорлик
ташки
С


ички
ум ум
C
С
2. 
Кўрсаткичларнинг 
оптимал аҳамияти 
Максимал 
1

3. 
Самарадорлик ва 
унумдорликни ўзаро 
боғлиқлиги 
Бир хил 
кўрсаткичлар 
Кўрсаткичлар тизими 
4. 
Аҳамияти 
Миқдорий 
кўрсаткичлар 
Сифат кўрсаткичлари 
5. 
Қўллаш соҳаси 
Иқтисодиётнинг 
ноишлаб 
чиқариш соҳаси 
Ижтимоий, иқтисодий ва 
ижтимоий-иқтисодий 
Мазкур таққослама таснифга мувофиқ қўйидаги мулоҳаза-
ларни қилиш мумкин: 
- 
биринчидан
,
ҳозирги вақтда иқтисодий адабиётларда меҳнат 
самарадорлигини баҳолашда бир-биридан тубдан фарқ қилувчи 
икки ёндашув: ресурс-сарф ва мақсадга йўналтирилганлик 
ёндашувлар амал қилади. Ресурс-сарф ёндашуви нуқтаи назаридан 
меҳнат самарадорлиги меҳнат унумдорлиги кўрсаткичларига 
мувофиқ ҳисобланади ва талқин қилинади. 
77
Манба: Муаллиф ишланмаси 

---

49 
ХХ асрнинг бошларида меҳнат самарадорлигини баҳолашда 
мақсадга йўналтирилганлик ёндашуви кенг ривожланиб борди. 
Унга асосан самарадорлик ва унумдорлик кўрсаткичлари алоҳида 
мустақил кўрсаткич сифатида талқин қилиниб ва у ресурс-сарф 
ёндашувидан фарқли равишда ижтимоий, иқтисодий ва ижтимоий-
иқтисодий самарадорликни ҳисоблашда кенг қўлланила бошланди. 
- 
иккинчидан
, ресурс-сарф ва мақсадга йўналтирилганлик 
ёндашувлари орқали самарадорликни ҳисоблашда фақат иқтисодий 
назария фани доирасида эмас, балки бошқа иқтисодий фанлар - 
меҳнат иқтисодиёти, менежмент ва бошқа фанларда ҳам 
фойдаланиш имконини беради. 
- 
учинчидан
, меҳнат самарадорлигини ошириш юзасидан 
ижтимоий-иқтисодий ва иқтисодий ишлаб чиқариш мезонларининг 
мақсад ва вазифалари меҳнат самарадорлигини баҳоловчи ресурс-
сарф ва мақсадга йўналтирилганлик ёндашувлари моҳияти билан 
бевосита боғлиқликда амал қилади. 
Меҳнат самарадорлигини баҳоловчи ресурс-сарф ва мақсадга 
йўналтирилганлик ёндушувларини тизимли ёндашув асосида кенг 
қамровли баҳолаш, меҳнат самарадорлиги кўрсаткичларини 
услубий жиҳатдан тадқиқ этиш ҳамда ўзаро таққослаш муҳим 
аҳамиятга эга (мазкур монографиянинг 2-боб 2.1-парагрифида 
ушбу масала батафсил тавсифланган). 
Ишлаб чиқариш корхоналарида меҳнат самарадорлиги мезо-
нини аниқловчи кўрсаткичлар тизими барча тармоқ корхоналарида 
меҳнат самарадорлигини аниқлаш учун кенг қўллаш имконини 
беради.