Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

Ишлаб чиқариш жараёни. 
Ички самарадорлик кўрсаткичлари.
Ички самарадорлик 
кўрсаткичлари ишлаб чиқариш омилларидан самарали фойда-
ланишни ифодалайди. Ушбу кўрсаткичларни ҳисоблаш асосида, 
бир вақтнинг ўзида корхонанинг жами омиллардан фойдаланиш ва 
меҳнат самарадорлигини баҳолаш учун, шунингдек, ишлаб 
чиқаришнинг алоҳида омиллари, яъни капитал, иш вақти фонди, 
материал ва энергия самарадорлигини баҳолаш имконини беради. 
Ташқи самарадорлик кўрсаткичлари. 
Ташқи самарадорлик 
кўрсаткичлари ишлаб чиқариш корхонасининг мақсадли натижа-
лари самарадорлигини ифодалайди. Корхонанинг самарали фаолият 
натижаси бўлмиш товар айланмаси, сифатли маҳсулот ишлаб 
чиқариш, меҳнат унумдорлиги ва самарадорлиги натижаларини 
баҳолашни кўзлайди. 
Ташкилий жараён. 
Ишлаб чиқариш корхонасида самара-
дорликни баҳолашда ушбу кўрсаткичлар гуруҳидан фойдаланиш 
зарурлиги дастлаб маҳсулот ишлаб чиқариш ва истеъмол қилишда 
персонални ўзига хос аҳамияти билан ифодаланади. 
Ички самарадорлик кўрсаткичлари. 
Ташкилий жараёнда 
ички самарадорликни баҳолашда юқорида келтирилган гуруҳ 
кўрсаткичлари каби олдиндан аниқланган маълумотларга асос-
ланган ҳолда тўзилади. Ички самарадорликда ишлаб чиқариш 
омили вазифасини бажарувчи ишчи-ходимларни меҳнат билан банд 
қилиш, малакасини ошириш, технологик жараёнлар узлуксизлиги-
ни таъминлаш ва янги илмий-техник янгиликларни ишлаб чиқариш 
жараёнига сафарбар этилишини ҳисоблаш имконни беради. 
Ташкилий самарадорлик кўрсаткичлари. 
Корхонанинг 
ташкилий натижаси бўлмиш самарали бошқарув тизими, ишлаб 
чиқаришнинг технологик даражаси, ишчи-ходимларнинг ўз 
меҳнатидан қониқиш ҳосил қилиши (меҳнатдан мамнун бўлиш) ва 
илмий-техник янгиликлардан фойдаланиш натижасида олинган 
самарани баҳолаш имконини беради. Шуни қайд этиб ўтиш 
лозимки, ташкилий самарадорлик корхонада меҳнат самарадор-
лигини баҳолашда сезиларли таъсир кўрсатади. 

---

71 
Ички ва ташқи самарадорлик кўрсаткичларини ҳисоблаш 
орқали олинган натижа умумий самарадорлик кўрсаткичини ҳи-
соблаш учун муҳим аҳамият касб этади. Мақсадга йўналти-
рилганлик ёндашувида ички ва ташқи самарадорлик кўрсаткичлари 
қиймат (тушум, фойда, қўшилган қиймат), меҳнат (ишчи-ходимлар 
сони, иш вақти) ва натурал (ишлаб чиқариш ҳажми) кўринишда 
ифодаланиши мумкин. 
Юқорида келтирилган мулоҳазалардан келиб чиққан ҳолда 
шуни қайд этиш мумкинки, ишлаб чиқариш корхоналари фао-
лиятининг хусусиятларига боғлиқ ҳолда самарадорликни баҳолаш 
кўрсаткичлари ҳар хил бўлиши мумкин. Бунда бир қатор ҳолат-
ларни, зарурий шартларни алоҳида таъкидлаш лозим: