Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат чет тиллар институти

Бос-
қич 
Ишлар 
мазмуни 
Тарбиячи фаолияти Тарбиячи 
мавқеи 
Фаолиятнинг 
услубиёт ва 
1 
2 
3 
4 
5 
I 
Педагогик 
мақсад 
(тарбиячининг 
дастлабки 
иши). 
Педагогик мақсадни
аниқлайди
(М
1
)—
>Моделлашт 
иради: М
1
га эришиш
йўллари 
(мумкин
бўлган иш), далиллар 
(Д). 
Буюрмайди, 
мажбур 
қилмайди, 
ўқувчилар 
билаи 
бирга
фикрлайди, 
ҳайриҳоҳлик ва 
қизиқиш билан 
сўзлашади 
лаи сўзлашади. 
«Иўналтирувчи 
тадбирлар», 
«дўстона 
суҳбат», 
«ҳикоя 
мулоҳаза», 
«шахсий 
тажриба». 
II 
Ишни 
ҳамкорликда 
лойиҳалаш 
(ЖИФ 
лойиҳаси 
тадқиқи). 
Ижодий ёки ташаббус
гуруҳларининг 
йиғилишини ташкил 
қилади. 
Умумий 
ишларда тенг 
асосларда 
иштирок этади. 
Ииғилишнинг 
бошланиши: 
таклифларни асослаш,
ўйлаш учун берилган 
вазифа таҳлили. Ижодий
изланиш. 
Очик
мунозара. 
Амалий
ўйин. 
Майл-рағбат 
уйғотиш 
(маъқуллаш
ёки 
мақташ 
билан,
маслаҳат ёки ишонч 
билан) "Ақлий ҳужум". 
III 
Ишни 
тайёрлаш (бош 
педагогик 
вазифапи 
бажариш). 
Яккама-якка 
муносабатни амалга 
оширади, 
ўқувчи 
шахсиятининг 
ривожланишини 
таъминлайди 
(уларнинг 
фаол 
изланишга киришиши 
ўқувчиларнинг 
ижобий сифатларини 
қўллаш ва салбий 
сифатларини 
бартараф 
этиш, 
уларнинг 
қийинчиликларни 
енгиб ўтишда шахсий 
тажрибалар 
тўп 
лашлари 
учун 
имконият яратиш ва 
ш.к лар). 
Рағбатлантирув
чи 
ва
мувофиқлашти
рувчи вазифа 
бажаради. 
Гуруҳларга 
ёрдам.
Ишонч. Дўстона талаб. 
Дўстона 
назорат, 
тақдирлаш, 
муҳокама.
Иш, 
изланиш, 
қаҳрамонлик ўйинлари
билан машғуллик. ЖИФ
лойиҳасини 
аниқлаш, 
блокларни 
тайёрлаш,
қайта лойиҳалаш. 

---

147 
IV 
Ишни ўтказиш
(таҳлил 
учун
материаллар 
танлаш). 
«Томошабин 
сиз» 
ишлаймиз,
«Хуш-хабар» 
тайёрлаймиз
қоидасини 
амалга 
ошириш. 
Уқувчилар 
да кўтаринки
руҳ, тетиклик,
ўз 
кучига
ишонч 
ва 
қийинчиликлар
ни 
енгишга 
интилиш 
ҳиссини хосил 
қилади. 
Муҳими: 
хотиржамлик, 
сабр-тоқат, 
юмор. 
Сценарийни блок-модул 
тизимида 
тайёрлаш:
тайёрланган 
алоҳида 
блок ва лавҳаларни бир 
бутунга 
келтириш.
Ишда ЖИФнинг турли
кўринишларидан 
фойдаланиш 
. 
V 
Таҳлил. 
Натижаларни 
эълон 
қилиш. 
Бажарилган 
ишни 
тушуниб етиш ва 
таҳлил 
қилиш 
эҳтиёжини, жамоа ва 
яккама-якка 
тахлил
қилиш кўникмалари 
ни тарбиялайди. 
Уқувчиларга 
ўзларининг 
фаолияти 
натижаларини 
кўришга, ютуқ
ёки 
муваффақиятси
зликларини ва
уларни юзага
келтирган 
сабабларни 
аниқлашга 
ёрдам беради, 
«ўзи 
билан» 
нима 
олиш 
мумкинлигига 
эътибор 
қарата- 
ди. 
Таҳлил 
ҳисоботи,
кичик ёзма иш. Дўстона
таҳлил. Жиддий баҳс. 
Мақтов. Майл -ҳоҳиш.
Ишчан баҳс. Таҳлил 
маҳоратини 
вужудга
кслти-риш. 
Мукофот. 
Назорат. 
Талаб. 
Муҳокама. Танқид. 
VI 
Яқин орадаги 
натижалар 
(истиқболни 
аниқлаш). 
Ишлардаги 
изчилликни, жамоани
ривожлантириш 
шароитларини 
таъминлайди. 
Истиқболни 
кўришга ёрдам 
беради. 
Хамкорликни 
мувофиқлаштириш, ҳал
этиш учун мақсад ва 
вазифаларни аниқлаш. 
ЖИФ технологиясини амалга ошириш қуйидаги босқичлар билан узвий боғланган 
ишларни кўзда тутади (1-жадвал):
1. 
Педагогик мақсад: 
тарбиячи ўқувчилар гуруҳининг иши билан боғлиқ мақсад ва вазифаларда ўз 
мавқеини белгилаб олади; 
уларни амалга ошириш мумкин бўлган йўллар, шакллар ва услубиётларни 
белгилайди; 
- 
дастлабки суҳбатни (ёки гуруҳ йиғилиши, умумий йиғилиш) ўтказиш режаси ва 
услубиётини ишлаб чиқади, суҳбат йўналишини белгилайди; 
- 
мўлжалланган у ёки бу ижодий ишлар бўйича ўқувчилар тарбиячининг 
иттифоқчиси сифатида ўз фикрларини бериш учун далил танлайдилар. 
ЖИФ бўйича аниқ ижодий ишни танлашда таълим муассасаларида аньанага айланган 
шаклларни ҳам ҳисобга олиш мумкин. 
2. 
Биргаликда лойиҳалаш: 
муваққат ташаббус (ижодий) гуруҳини ташкил этиш. Бунда изчиллик на ривожланиш 

---

148 
таъмииланиши лозим (ҳар бир янги ижодий иш учун, олдингиси билан қиёслаганда, камида 
1/3 га янгиланган гуруҳ ташкил этилиши керак); 
ЖИФ лойиҳасини тайёрлаш қуйидагиларни қамраб олади: 
а) ижодий ишнинг мазмуни; 
б) тайёрлашнинг турли босқичларида ҳал этилиши лозим бўлган вазифалар; 
в) ижодий ишни тайёрлаш ва ўтказиш дастури. 
Дастурда ЖИФга тайёргарлик кўриш чоғида бажарилиши зарур бўлган бир қатор 
ишлар мавжуд бўлиб, бу ишлар асосида ижодий гуруҳлар учуи вазифалар шакллантирилади. 
Тарбиячининг иш олиб бориш услубиёти - дўстона ўқитувдан (мавжуд тажрибани 
ўтказиш) ҳамкорлик (янги, ижтимоий қимматга молик тажриба яратиш)га қараб боришдир. 
3. 
Ишни тайёрлаш педагогик жараёндаги энг масъулиятли босқичдир. Бу босқичда 
қуйидагилар зарурдир: 
- 
ҳар бир ўқувчини сезиш, унинг жамоадаги ўрнини белгилаш, кайфиятини ҳис 
қилиш; 
ўз вақтида ёрдам кўрсатишга ҳаракат қилиш, аммо бунда маслаҳат — «рецепт» билан 
кифояланмаслик; 
вазиятдан келиб чиққан ҳолда, бошланғич лойиҳани қайта ишлаш баҳонасида 
ташаббускор гуруҳни ўзи билан алмаштирилишига йўл қўймаслик. 
4. 
Ишни ўтказиш кейинги таҳлил учун асосдир. 
Бу босқичда ижодий ишни лойиҳалаш жараёнида барча иштирокчилар ва меҳмонлар 
учун «томошабинсиз» иш қоидаларини амалга ошириш ниҳоятда муҳимдир. 
5. 
Рефлексия (ўтказилган иш таҳлили) - ишни тадбирга айлантириб юбормаслик 
шарти. 
Мақсад тажриба орттириш, ҳамкорлик ва яккама-якка фаолият таҳлилини, таҳлил 
амалиётини ва маҳоратини эгаллаш. 
Вазифа фаолият натижаларини баҳолаш, топшириқ иштирокчиларининг ҳаётий 
тажрибаларини ўстириш. 
6. 
Яқин орадаги натижалар. 
Бу босқич жамоа ҳамда уни ташкил этувчи шахслар шаклланишининг зарур шарти 
ҳисобланади. Унинг мақсади - ҳамкорлик анъаналарини шакллантириш, жамоанинг қувноқ 
ҳаётини ва келажагини қўллаб-қувватлашдан иборат. Бу босқичда энг муҳими, «яхши ишлар 
доираси»ни кенгайтириш борасида эришилган ютуқда тўхтамаслик, инсон, жамоа 
фаолиятини ривожлантириш учун зарурий шарт-шароитларии ташкил этиш лозим. 
ЖИФ технологияси бўйича тарбиявий машғулотлар, байрамлар, танловлар, 
шанбаликлар ташкил этилиши ва ўтказилиши мумкин. ЖИФ технологияси жамоавий ижодий 
ишларнинг ранг-баранглигига боғлиқ, уларнинг ёрқин намунаси сифатида иштирокчилар 
хаётининг ажралмас қисмига айланган, халқда анъанавий ўтказиладиган турли мавсум - 
маросим байрамларини кўрсатиш мумкии. 
Жамоавий ижодий ишларнинг намунавий рўйхати қуйидагича: 
Фестиваллар: дўстлик, халқ ижодиёти, байналмилал маданият, ўзбек қўшиқлари, 
сайёҳлар қўшиғи; «Ватандошларимиз дунё бўйлаб», «Истеъдодлар бизнинг орамизда», 
«Замонавий охангларда» театрлаштирилган чиқишлар; сатира ва юмор. 
Эстафеталар: севимли машғулотлар, меҳнат соҳалари, хотира кунлари.