Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат чет тиллар институти

Концептуал 
белгилар ёки 
модаллик турлари 
Ўзбек халқ эртаклари 

---

38 
Темпораллик, миқдор,
тўй мотиви, мақсад 
1. Одилхон подшо қирқ кеча-ю, қирқ кундуз тўй-
томоша қилиб, Бектемир ботир билан Оқбилак 
ойимни бир-бирига қўшди. Шу билан улар муроду 
мақсадига етишди (ЎХЭ 2007, (1), 362). 
Темпораллик, 
тўй мотиви 
2. Овчи Кенжа ботирга қирқ кеча-ю, қирқ кундуз 
тўй қилиб ҳалиги қизни олиб берибди ва шу билан 
муроду мақсадига етибди (ББЭ, Семурғ, 33). 
Макон, темпораллик. 
Ҳолат 
3. Султон шаҳар халқига етти кун зиёфат берибди. 
Навоий бир неча кун тургач, Ҳиротга қайтибди. 
Зиёд ботир ва Қамархон шод-ҳуррамлик билан 
умр кечиришибди (ББЭ,Зиёд Ботир, 41). 
Аксиологик, мақсад, 
макон 
4. Шундай қилиб чўпон ўзининг донишмандлиги
орқасида шаҳарга подшо бўлиб, бегуноҳ зиндонда 
ётган камбағалларни озод қилиб, ўзи одиллик 
билан юрт сўраб, бола-чақа кўриб, муроду 
мақсадига етди. (ББЭ, Донишманд чўпон, 76).
Темпораллик, макон, 
табиат, ҳолат 
5. Бир қанча вақтдан бери жимлик ҳукм сурган 
арчазор шодликка тўлибди. Зулм кўрганлар, 
аламдийдалар 
Қуёш 
ерининг 
паҳлавони 
етакчилигида озод, ҳур, гўзал ҳаёт кечира 
бошлабдилар (ББЭ, Қуёш ерининг паҳлавони, 214).
Ҳолат, ният-мақсад, 
истак, 
аксиологик, макон 
6. Чол қувона-қувона аёлга: - Раҳмат, қизим, 
муродингга ет, қўшганинг билан қўша қари, - 
дебди ва аёлнинг фаросатига таҳсин ўқиб, 
қишлоғига равона бўлибди (ЎХЭ 2006, Тадбирли 
аёл, 106).
Мисоллардан кўринадики, ўзбек халқ эртакларининг якуний қисмида 
кўплаб лисоний бирликлар иштирок этмоқда, жумладан, эртак тугалламаси 
ҳар доимгидек тўй - томоша, уйланиш мотиви (1,2), зиёфат бериш (3) 
лексемалари билан, шунингдек, бегуноҳ кишиларни зулмлардан озод қилиш 
ва улар учун гўзал турмуш тарзини яратиш(4) лисоний бирликлари орқали,
мамлакатни озод-обод ўлкага 
айлантириш, озод, ҳур, гўзал ҳаётни барпо қилиш (5) аксиологик 
воситалар ва ниҳоят, қўшганинг билан қўша қари нақли билан эртакнинг 
тугаши ўзбек халқига хос миллий қадриятларимизнинг ифода этилганидан 
дарак беради. 
Статистик маълумотларга кўра, ўзбек халқ эртакларининг 41% фоизи 
тўй сюжети билан тугаши маълум бўлди.