Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис

Саёҳатнинг хавфсизлиги деганда туристларнинг шахсий 
хавфсизлигини, уларга тегишли мол-мулкнинг бутлигини 
таъминлаш ҳамда саёҳат қилиш пайтида атроф муҳитга зарар 
етказмаслик тушунилади. Туристнинг хавфсизлигини таъминлаш 
– туристик хизмат кўрсатишнинг муҳим таркибий қисмидир. 
Туристнинг хавфсизлиги давлат сиёсатига, фирмалар – 
турагентлар ва туроператорлар томонидан кўрилаётган чора-
тадбирларга, шунингдек туристнинг хатти-ҳаракатларига бевосита 
боғлиқ. Жумладан, Ўзбекистон Республикаси қонунига мувофиқ, 
турист шахсий хавфсизлик, ўз ҳуқуқларининг ҳимоя қилиниши, 
шунингдек ўз мол-мулкининг асралиши, шошилинч тиббий ёрдам 
олиш, саёҳатга тааллуқли тўлиқ ва ишончли ахборот олиш 
ҳуқуқига эга. Табиийки, саёҳат пайтида турист ўзи бўлиб турган 
мамлакатнинг қонун ҳужжатларига риоя этиб, унинг урф-одатлари, 
анъаналари ва диний расм-русумларини ҳурмат қилибгина 
қолмасдан, шахсий хавфсизлик қоидаларига ҳам амал қилиши 
шарт. Статистика маълумотларига қараганда, ислом давлатларида 
турист билан аҳоли ўртасида содир бўлувчи барча можароларнинг 
31 фоизи мамлакатнинг миллий урф-одатларидан туристнинг 
бехабарлиги ҳамда хулқ-атвор қоидалари турист томонидан 
бузилиши натижасида келиб чиқади.
Туристлар бўлиб турган мамлакатда уларнинг хавфсизлигига 
таҳдид тўғрисида ахборот миллий туристик маъмурият, 
турагентлар ва туроператорлар томонидан берилиши лозим. Бундан 
ташқари, халқаро амалиёт шуни кўрсатадики, бир қанча 
ҳукуматлар жаҳоннинг муайян мамлакатлари ёки минтақаларига 
ташриф буюриш юзасидан, шу жумладан ўз давлатларига ташриф 
буюрувчи чет элликлар учун ҳам тегишли тавсиялар чиқаради.
Туристик фаолиятнинг хавфсизлигига қўйиладиган талаблар 
универсал бўлиб, дунёнинг барча мамлакатларида амал қилади. Бу 
талаблар бажарилмаган тақдирда, туристик фирма туристик 

---

139 
маҳсулотни халқаро ва ички бозорларда таклиф этиш ва муайян 
харидорларга сотишдан бош тортиши мумкин. Туристик хизматлар 
кўрсатиш пайтида одатдаги шароитларда ҳам, фавқулодда 
вазиятлар (табиий офатлар ва ш.к.) шароитида ҳам туристларнинг 
ҳаёти ва соғлиғи учун хавф-хатарларнинг оқилона даражаси 
таъминланиши лозим. Лекин бунда шуни ёдда тутиш керакки, 
туристик-экскурия хизматлари кўрсатиш чоғида инсоннинг ҳаёти 
ва соғлиғига хавф-хатарлар: 
- хавф-хатар манбалари мавжуд бўлган;
- мазкур манба инсон учун хавфли даражада намоён бўлган; 
- инсон хавф-хатар манбаига таъсирчан бўлган ҳолларда юзага 
келади.
Туризмдаги зарарли омиллар (хавф-хатар омиллари)ни 
қуйидагича таснифлаш мумкин: 
· жароҳатланиш хавфи; 
· атроф муҳитнинг ножўя таъсири; 
· ёнғин хавфи; 
· ножўя биологик таъсирлар; 
· психофизиологик юкланишлар; 
· нурланиш хавфи; 
· кимёвий таъсирлар;
· кучли чангланиш ва газланиш; 
· бошқа омиллар; 
· ўзига хос хавф-хатар омиллари.