Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўрта махсус касб-ҳунар таълими маркази

Мавзу 8. Қудуқларни қуришдадаги қийинчиликлар.
Қийинчиликлар ҳақида тушунчалар. Қудуқни бурғулаш жараёнида юз берадиган қийинчиликлар турлари. Қийинчиликлар ҳосил бўлиш сабаблари.
Қудуқнинг деворлари зонасига боғлиқ қийинчиликлар сабалари: қулаш, шишиб чиқиш, сурилиш, темир ҳосил бўлиши ва эриш. Қийинчиликлар ҳосил бўлиш сабалари, белгилари, огоҳлантириш ва бартараф этиш.
Бурғулаш қоришмаларини ютиш, унинг асосий сабаблари. Уларнинг ютиш интенсивлигига қараб классификацияланиши. Ютиш зоналарини тадқиқот қилиш. Ютиш зоналарини жойларини ва унинг интенсивлигини аниқлаш усуллари. Бурғулаш қоришмаларини ютишдан огоҳлантириш ва уни бартараф қилиш.
Газ, нефт ва сув чиқиши ва унинг сабаблари. Кўтариш – тушириш операцияларида, бурғулашда, бурғулаш жараёни танафусларида, обсад колонналарини туширишда ва қудуқларни цементлашда газ, нефт ва сув чиқишига олиб келувчи шароитлар. Газ, нефт ва сув чиқиши белгилари: газланган бурғулаш қоришмаларини ҳосил бўлиши, қудуқда бурғулаш қоришмаларини қайнаши, тўлиб кетиши ва отилиб чиқиши. Газ, нефт ва сув чиқиши огоҳлантириш ва уни бартараф қилиш чоралари.
Қудуқ устини герметизациялаш учун отилиб чиқишга қарши ускуналар ҳақида қисқача маълумот. Отилиб чиқишга қарши ускуналарни ўрнатиш ва унинг боғланиши. Қудуқ устини боғланиш элементлари. Отилиб чиқишга қарши ускуналарни ўрнатиш ва ундан фойдаланишни асосий қоидалари.
Қийинчиликларни бартараф қилишда техника хавфсизлиги қоидалари.
Мавзу 9. Бурғулаш қурилмаси, бурғулаш усулини ва юритмасини танлаш.
Бурғулашни рационал усулини танлашни аниқловчи асосий факторлар: қудуқ чуқурлиги,унинг қўлланиши, бурғулашни геологик шарти, қудуқ тузилиши, бурғулаш тури, бурғулаш қурилмасини транспорт қилиш шароити, таъминот ва таъмирлаш устахонасигача бўлган масофа.
Роторли ва турбинали бурғулаш усулидан рационал фойдаланиш соҳалари.
Таянч – технологик қудуқларни бурғулаш. Бурғулаш қурилмаси синфи ва юритмасини танлаш.
Мавзу 10. Бурғулаш режимлари.
Бурғулаш режимлари ва унинг параметрлари ҳақида тушунча. Оптимал (рационал), оптимал (тезкор), махсус ва куч бурғулаш режимлари.
Бурғулаш режими параметрларига долота иш кўрсаткичлари таъсири: бурғулаш қоришмаларини миқдори ва сифати, долотани айланишлар сони ва долотага таъсир қилувчи ўқий юкланиш. Бурғулаш кўрсаткичларига бурғулаш қоришмасини насадкадан оқиб чиқиш тезлиги ва қудуқ тубигача бўлган масофани таъсири. Пуркагичли долоталардан фойдаланиш самарадорлиги. Тоғ жинсларини қаттиқлигига нисбатан долотага ўқий кучланишни боҳлиқлиги. Бурғулаш кўрсаткичларига долотани диаметри ва уларни типлприни таъсири. Қудуқ тубидан олинган жинсларни тозалаш шарти бўйича бурғулаш қоришмасини сарфини аниқлаш.
Турли бурғулаш усулларини бурғулаш кўрсаткичлари параметрларига боғлиқлиги. Роторли бурғулаш режимини хусусиятлари. Долотани айлантириш ва бурғулаш колоннаси учун қувватни ва айлантириш моментини аниқлаш.
Турбинали бурғулаш режимини хусусиятлари. Бурғулаш қоришмасини миқдорига нисбатан долотани айланишлар сони, айлантириш моменти, босим фарқи ва долотани айланиш қуввати, айлантириш моменти, босим фарқи ва турбабурғу айланиш қувватини боғлиқлиги. Турбабурғу, бурғулаш режимини ишчи характеристикаси.
Янги турбобурғуларни тузилиши хусусиятлари: айланувчи қобиқ билан, гидротормозли панжарали секциялар билан. Винтли қудуқ туби двигателлари. Уларнинг ишчи характеристикалари.
Қудуқ тубида турбабурғу ишини тадқиқот қилиш. Қудуқ чуқурлигиганисбатан, унинг тузилишига ва тоғ жинсларини физико-кимёвий хусусиятларига нисбатан турбабурғуни ўлчамларини танлаш. Солиштирма момент ҳақида тушунча.
Тоғ жинсларини самарали бузишда электро бурғу, турбабурғу ва роторли бурғулашда қувват сарфи. Бурҳулаш жараёнида ротор юритмаси ва насос гуруҳи двигателлари қувватини ишлатиш характери.
Бурғулаш насосларини иш режимини ўрнатиш.
Бурғулаш режимларини оптимал параметрларини яратиш: тармоқ статистик маълумотлари бўйича; қайта ҳисоблаш усули асосида ва аналитик усул билан бурғулаш режимларини лойиҳалаш.
Режимли – технологик картасини қуриш усули. Қўлланилаётган бурғулаш режими параметрларини самаралигини баҳолаш критериялари.
Қудуқ тубини газсимон агентлар билан тозалашда ва электробурғули бурғулашда бурғулаш режимларини хусусиятлари. Қўлланилаётган назорат – ўлчов асбоблари ва режим параметрларини назорат қилиш пульти орқали бурғулаш режимларини параметрларини назорат қилиш. Бурғулаш режимларини таҳлил қилиш. Индикатор диаграммаларини ажратиш. Долотани қўл билан, механизациялашган ва автоматик узатиш. Қудуқ туби механизмида долотани узатишни қўллаш переспективаси. Долотани узатиш усулини бурғулаш жараёни кўрсаткичларига таъсири.
Геолого- техник нарядни ва режимли –технологик картани мазмуни.