Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълимнинг

 
9. Саноатга мўлжалланган товарлар бозори кенг истеъмол 
моллари бозоридан нима билан фарқ қилади?
 
10. Саноатга мўлжалланган товарлар бозорида харид қилиш 

---

151 
жараёнида қандай вазиятлар вужудга келиши мумкин?
 

---

152 
13 - БОБ. ИЖТИМОИЙ БОШҚАРУВ 
13.1. Ижтимоий бошқарув объекти. 
13.2. Жамоанинг ижтимоий ривожланиши. 
13.3. Инсон хулқи омиллари тизими. 
13.4. Гурухлар ва уларнинг ахамиятлари 
13.5. Хоторн тажрибалари.
13.6. Бошқарув назариясига хоторн тажрибаси таъсири. 
13.1. Ижтимоий бошқарув объекти 
Иқтисодиётни бошқариш ишлаб чиқаришни бошқаришигина 
эмас, балки кишилар, улар муносабатлари, шу жумладан, ижтимоий 
муносабатларини ҳам бошқариш демакдир. Кенг маънода иқтисодий 
муносабатлар ҳам ижтимоий муносабатларни билдиради, чунки улар 
кишилар ўртасидаги муносабатларни билдиради. Ижтимоий 
муносабатларнинг иккинчи даражаси - ишчилар, дехқонлар ва 
зиёлилар ўртасидаги, миллатлараро ва миллатлар ичидаги муносабат, 
шаҳар ва қишлоқ ўртасидаги муносабат, ақлий ва жисмоний меҳнат 
билан шуғулланувчилар ўртасидаги муносабатлардир. Ижтимоий 
муносабатларнинг тўртинчи даражаси - меҳнат жамоалари 
ўртасидаги ва жамоа аъзолари муносабатларидир. Ижтимоий 
муносабатларнинг бу уч даражаси бир-бири билан чамбарчас боғлиқ. 
Ижтимоий бошқарувнинг ҳар бир даражасининг объекти - инсон. 
Ижтимоий муносабатларни бошқариш - инсонни, кишиларни 
бошқаришдан иборатдир. Ўз навбатида, ижтимоий муносабатлар 
мохиятини акс эттирувчи инсонни бошқарув бу муносабатларни 
бошқаришни билдиради. 
Биринчи икки даражада ижтимоий муносабатларни бошқариш 
давлат томонидан, Конституция, қонун ва қарорларга мувофиқ амалга 
оширилади. Меҳнат жамоалари даражасида меҳнат жамоаларини 
бошқариш корхона маъмурияти томонидан меҳнат жамоаси 
иштирокида амалга оширилади. 
Корхона фаолиятида асосий ўринни ишлаб чиқариш жамоаси 
эгаллайди. Корхона фаолияти самарадорлиги кадрлар танлашга, улар 
топширилган вазифага қай даражада унумли меҳнат қилишларига 
боғлиқдир. Кишиларни бошқариш қуйидагиларни кўзда тутади: 
Ҳар бир инсоннинг ижтимоий аҳамияти, ишлаб чиқаришдаги 
ўрни, вазифалари, хуқуқ ва мажбуриятларини белгилаш. Киши 
томонидан эгаллашувчи ўрин жамоа хал этувчи масалалар, кишининг 

---

153 
тайёргарлик даражаси қобилият ва қизиқишларига боғлиқ бўлади. Бу 
ўрин турли хуқуқ, техника-технологик меъёр ва ваколатлар билан 
белгиланади; 
Ҳар бир инсон ўз ижтимоий ўрни, вазифаси, мажбурият хақ- 
ҳуқуқларини билиши. Бунга илм олиш, тарбия, мутоала орқали 
эришилади; 
Ҳар бир инсон ўз ижтимоий вазифасини бажариш, бунга энг 
аввало моддий ва маънавий рағбатлантириш тизими, унинг умумий 
ва касбий тайёргарлиги, интизомлилиги ва жавобгарлик даражаси 
билан эришилади. Киши маълум бир жамоа аъзоси бўлгани сабабли 
унинг эгаллайдиган ижтимоий ўрни кўп жиҳатдан жамоага боғлиқ 
бўлади.