Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган муҳандислик қурилиш институти

3.Юқори ва паст кучланишли электр тармоқлари
Электр энергияси электростанциялардан истеъмолчиларга юқори кучланишли (1000 В дан юкори) ва паст кучланишли (1000 В гача) линиялар орқали узатилади. Электр таъминоти тизимида 6, 10, 20 ва 35 кВ ли юқори кучланишли уч симли ҳаво тармоқлари хамда 380/220 В кучланишли ерга уланган нуль симли паст кучланишли (ҳаво ва кабель) тармоқлари қурилади. Ҳаво линияларини асосий элементларига таянчлар, симлар, изоляторлар ва арматура киради. Ёғочли ёки темир бетон таянчларга симлар осилади. Ҳаво тармоқлари учун қуйидаги симлар ишлатилади; очиқ алюминийли (А), пўлат – алюминийли (АС), пўлат кўпсимли (ПС, ПСМ) ва бир симли (ПСО). Ҳаво линия (тармоқ)ларини кесим юзалари қизишни рухсат этилган қиймати, кучланишнинг йўқолиши ва механик бикрлигининг ҳисоби бўйича топилади.
Ишлаб чиқаришда электр токидан фойдаланишда ана шу тушунчаларни ҳам билиш лозим. Чунки электр токи инсоннинг ўтказгичдаги токка тегиб кетиши ёки ўша токнинг бирор восита орқали инсонга тегиши натижасида электр токидан шикастланиш юзага келади.
Тармоқдаги электр токининг электр станцияларидан чиққанидан кейин маълум бир жойга узатиладиган ва ундан трансформаторлар орқали зарурий катталикка келтирилган ток ҳисобланишини унутмаслик керак. Чунки электр ишлаб чиқариш корхоналарида бир неча ўн минг вольт кучланишли электр токи ишлаб чиқариш корхоналарида 110 В дан токи 10000 В гача катталикдаги электр токи ишлатилади. Шунинг учун ҳам трансформаторлар орқали қайта ишлаш амалга оширилади ва бу станция ва подстанцияларда ҳам электр хавфсизлиги қоидаларига амал қилинади.

1-расм: Ишлаб чиқарилган электр токини қабул қилувчи бирламчи станция

Назорат саволлари:

1.Электр хавфсизлиги нима?
2.Электр токининг турлари деганда нимани тушунасиз?
3.Юқори ва паст кучланишли токларнинг фарқи нимада?
4.Ўқув лаборатория ишлари учун қандай кучланишли токдан фойдаланилади?
39-МАВЗУ. ЭЛЕКТР ТОКИНИНГ ИНСОН ОРГАНИЗМИГА ТАЪСИР ҚИЛИШИ ХУСУСИЯТЛАРИ.