Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган муҳандислик-қурилиш

Ҳароратни қайд ва регулировка қилиш. Кўп турдаги ўлчов асбоблари ичидан ҳароратни ўлчаш учун кўпинча термопарлар ишлатилади. Бу уларнинг оддийлиги, мустаҳкамлиги ва мақбул аниқлилиги билан тушунтирилади.
Мисол сифатида қайд қилувчи ва регулировка қилувчи ускуналар сифатида кенг ишлатиладиган ўлчовчи потенциометр схемасини кўриб чиқамиз.камерадаги ҳарорат термопар билан назорат қилинади ТП, термопарда юзага келадиган Нт К патенциометридан олинадиган Ни қуввати билан тўлдирилади. А мувофиқлашмаслик сигнали (7, шу қувватларнинг хар хиллигига тенг А [ /==[ / т - ^п), доимий токдан ўзгарувчи токка виброўзгаргичга ўзгаради. Виброўзгаргич томонидан ишлаб чиқиладиган сигнал Л белгиси билан аниқланади. Олинган ўзгарувчан қувват кучаяди ва М электродвигатели бошқарув обмоткасига БО берилади. Электродвигатель айланиш йўналиши шу сигнал фазаси билан аниқланади ва потенциометр сурилгичи А^қайта мослашнинг камайиш сигнали томонга ўтиб кетади. Қачон ДУ нольга тенг бўлганда двигатель тўхтайди ва б кўрсаткичи шкалада ўлчанган ҳароратни кўрсатади.
18.7 расмдаги схемадан кўриниб турибдики, аб движоги кўчиши учун Ед компенсация қилувчи эталон манбадан ишлатилмайди, балки ўзгарувчан қувват тармоғидан олади. Шунинг учун ўлчайдиган патенциометр ҳароратни қайд қилиш билан бирга бир вақтнинг ўзида регулировка қилиш ускунаси функцияларини бажаради.
Шунингдек, қайд қилиш ва регулировка қилиш ускунаси сифатида кенг тарзда автоматик кўприк ишлатилади. Кўприкнинг ускунаси автоматик патенциометрга кўп томонлама ўхшайди. 10.8 расмида электрон автоматик кўприкнинг учта сим билан (ҳарорат компенсацияси учун) кўприкнинг битта екасига қўшилган параметрик Д датчиги билан ишлатилиш схемаси берилган. Кўприкнинг энергия билан таъминлаш ўзгарувчан қувват орқали амалга оширилади. Патенциометр движоги орқали олинадиган разбаланс қуввати фазавий таъсирчан кучайтиргич орқали кучаяди ва М асинхрон электродвигатели обмоткасига берилади. Двигатель айланиб, патенциометр движогини кўприк балансга келмагунча жойидан кўчираверади. Движок кўрсаткичи шкалада ўлчанаётган параметр катталикларини белгилаб боради.