Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мухаммад ал хоразмий номидаги тошкент ахборот технологиялари университети

Раҳбарнинг ақлий-иродали сифатлари: -амалий, тизимий, иқтисодий онг, интилувчанлик, таваккалчилик, талабчанлик, ишчи- ходимларни бўйсундириш, қизиқтириш қобилияти, маьсулиятни сезиш, камчиликларни билиш ва тан олиш.
Раҳбарнинг рухий хусусиятлар -мулоқатга интилиш, хушмуомалалик, таьсирчанлик, жамоа бўлиб ишлаш қобилияти.
Раҳбарнинг маьнавий сифатлар -адолатпарварлик, камтарлик, инсонийлик, ҳақиқатгўйлик, танқидий ёндошув.
Коммуникация (алоқа йўли) - бу ахборот алмашиниш жарёни бўлиб, раҳбар ва унга бўйсунувчилар, бир хил даражадаги раҳбарлар ўртасида ва улардан юқорида турувчи бошлиқлар ўртасида бўлади.


Мавзуни ўзлаштириш учун саволлар

1. Раҳбарларга қўйиладиган касбий маҳорат талабларига нималар киради?

2. Раҳбарларнинг ташкилий сифатларига нималар киради?
3. Раҳбарларнинг ақлий-ирода сифатларига нималар киради?
4. Раҳбарларнинг рухий хусусиятларини таърифланг?
5. Раҳбарнинг бошқарув вазифаларини таърифланг?
6. Г.Минцберг фикрига кўра менежер ташкилий мақсадларга эришиш жараёнида қандай ролларни бажаради?
7. Раҳбарнинг маънавий- аҳлоқий қиёфаси деганда нималарни тушунасиз?
8. Автократ услубга таъриф беринг.
9. Демократик услубга таъриф беринг.
10. Либерал услубга таъриф беринг.
11. Қуйи бошқарув буғини раҳбарлари деганда нимани тушунасиз?
12. Ўрта бўғин раҳбарлари деганда нимани тушунасиз?
13. Юқори бўғин раҳбарлари деганда нимани тушунасиз


10-мавзу:Ахборот-кутубхона фаолиятини бошқаришда мотивация


1. Инсон фаолиятини мотивациясининг замонавий концепцияси.
2. Меҳнатни мотивлаштиришнинг шакллари.
3. Кутубхона – ахборот ташкилоти жамоасида меҳнатни мотив-лаштиришнинг қўлланилиши.


1. Инсон фаолиятини мотивациясининг замонавий концепцияси.


Мотивация ( мотив- сабаб) шахсий, гурухли ва жамоа мақсадларига эришиш учун инсонга кўрсатилган таъсирдир. Мотивация шакллари ва усулларини танлаш учун авваломбор инсонлар мотивлари, яъни харакат қилишга мажбур этган сабаблар хисобга олиниши лозим.
Мотивация муаян миқдорда бошқарув стили орқали амалга оширилиб мос келувчи назариялар ( концепциялар) дан келиб чиқади.
Машҳур олим Мак Грекор бошқарувнинг иккита асосий назарияси Х ва У ни белгилади. Бу назариялар қуйидагилардан келиб чиқади.
Х назарияси
Одам ишлашни ёқтирмайди.
Шунинг учун уни ишлашга мажбур этиш, назорат қилиш, зиммасига юклатилган мажбуриятларини бажармаган тақдирда жазо чораларини кўрилиши билан пўписа қилиш лозим.
Ўртаҳол одам унинг устидан раҳбарлик қилинишини хохлайди, у масъулиятдан ўзини олиб қочади, таклифлар билан чиқмайди.


У назарияси
Одам ишлашни, мустақилликни ва масъулиятни ёқтиради.
Назорат юмшоқ ва сезиларсиз бўлиши шарт.
Кўрсатма ва буйруқлар беришдан қочиш лозим.


Х назариясининг тамойиллари ривожланган мамлакатларда ХХ асрнинг иккинчи ярмигача кенг қўлланилиб келинди. Бу, ишлаб чиқаришнинг техник жихозларининг даражаси ва ишчилар малакасининг пастлиги ва уларни турмуш даражаси пастлиги билан асосланади. Бажариладиган ишни мураккаблашиб бориши, ходимлар малакасини ортиши, ҳаёт сифатининг кўтарилиши сабабли ишловчиларнинг ўз ижодкорлик қобилиятларини намоён этишларига, таклифлар билан чиқишларига кўпроқ имкониятлар пайдо бўла бошлади. Шу сабабли, қаттиқ маъмурий раҳбарлик ўз моҳиятини йўқотиб, самарасиз бўлиб қолди ва борган сайин кўпроқ У назария тамойиллари қўлланила бошланди.
Бошқарувнинг авторитар кўринишидан демократик кўринишига ўтилиши техника прогресси билан асосланади. Аниқроқ айтганда, бу холда иқтисодий ресурсларнинг энг самаралиси хисобланган – инсоннинг ижодкорлик қобилиятидан тўлароқ ва самарали фойдаланишга интилиш биринчи ўринга чиқди. Рақобатчилик тадбиркорликни ( хатто буйруқ беришни ёқтирганларни ҳам ) ишчилар ва хизматчилар учун ижодкорлик қобилиятларини тўлароқ намоён этишлари учун етарли шарт- шароит яратишга мажбур этади.