Ўзбекистон республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Мирзо Улуғбек номидаги Самарқанд Давлат архитектура-қурилиш институти «Қурилиш материаллари, буюмлари ва конструкцияларини ишлаб чиқариш»

в) Цементнинг сиқилишдаги мустаҳкамлигини аниқлаш.
Цементли қоришмадан тайёрланган 40х40х160 мм ли учта намунани эгилишга синагандан кейин олтита яримтали намуна олинади ва уларнинг хар бири алоҳида-алоҳида синалиб, цементнинг сиқилишдаги мустаҳкамлик чегараси аниқланади.
Бунинг учун гидравлик пресснинг остки ва устки таглиги орасига ўрнатилган пўлат пластинка устига намуна қўйилади ва 4-расмда кўрсатилгандек сиқилишга синалади. Пўлат пластинканинг бир томонини рахи чиққан бўлади. Намуна ўрнатилганда унинг текис қирраси пластинканинг рахига тегиб туради, хамда намунага тушадиган куч қоришманинг(қолипга) жойлашиш қатламига параллел бўлиши керак. Намунага бериладиган кучнинг тушиш тезлиги секундига 20,5 МПа дан ошмаслиги керак. Кучнинг ортиши натижасида намуна бузилади ва шу вақтдаги стрелка кўрсатган куч жадвалга ёзилади.



Р

а) б)
4-расм. Цементли намуналарнинг сиқилишдаги мустаҳ­камлигини аниқлаш схемаси: а) ярим таёқчаларни пресснинг остки ва устки таглиги юзасига ўрнатилиши; б) намуна-таёқча бўлакларни синаш учун ишлатиладиган пўлат пластинкалар.

Сиқилишдаги мустаҳкамлик чегараси бузувчи куч Р ни пластинка юзаси F га бўлиб аниқланади (F = ,0025 м²) = 25 см².

, МПа.
Цементли қоришманинг сиқилишдаги мустаҳкамлик чегараси олтита яримталик намунани синаб аниқланади. Синалган намунанинг энг кўп кучга бардош берган тўрттасининг сиқилишдаги мустаҳкамлик чегараси аниқланади ва буларнинг ўртача арифметик қиймати намунанинг мустаҳкамлик чегараси деб қабул қилинади. Бажарилган иш натижалари 6-жадвалга ёзиб борилади.
6-жадвал

Синаш муддатлари, кун	Яримтали намуналарнинг сиқилишдаги мустаҳкамлик чегараси, МПа.			Ўртача арифметик қиймати
	1	2	3
3
7
28

Намуналарнинг сиқилишга ва эгилишга синашдан олинган натижалар 7-жадвалга келтирилган қийматларга таққослаб кўрилиб цементнинг маркаси аниқланади.

Цемент маркаси билан унинг эгилишга ва сиқилишга бўлган мустаҳкамлик чегараси орасидаги боғланиш.
7-жадвал.

Мустаҳкамлик чегараси	300	400	500	600
28 кундан кейин эгилиш­даги мустаҳкамлик чегараси, МПа.	4,5	5,5	6,0	6,5
28 кундан кейин сиқилишдаги мустаҳ­камлик чегараси, МПа.	30	40,0	50,0	60,0