Ўзбекистон республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Мирзо Улуғбек номидаги Самарқанд Давлат архитектура-қурилиш институти «Қурилиш материаллари, буюмлари ва конструкцияларини ишлаб чиқариш»

Ечиш.
1. Сув цемент нисбати (С:Ц)ни аниқлаш:
Бундан = 0.604
“А” тузатма юқори сифатли тўлдиргичлар учун А=0.65 га тенг.
2. 1 м³ бетон қоришмаси учун сарфланадиган сув миқдори 2-жад­валдан танланади. Бетон қоришмасининг қулай жойланувчанлиги, конуснинг чўкиш - 4 см, йирик тўлдиргич сифатида ишлатиладиган шағалнинг энг йирик донаси 40 мм бўлганда, сарфланадиган сув миқдори
С = 175 кг.
3. Цементнинг миқдори эса:
кг.
4. 1 м³ бетон учун керакли шағалнинг қуруқ ҳола­ти­даги миқдори қуйидаги ифода орқали ҳисобланади:
кг
бу ерда
“” тузатмаси 2-жадвалдан танланади, “” миқдори ва Ц қийматларига боғлиқ.
5. 1 м³ бетон учун керакли қуруқ қумнинг миқдорини ушбу ифодадан ҳисоблаймиз:

Демак, ҳисобланган бетон таркиби қуйидагича (кг/м³) :
Цемент - 290
Сув - 175
Шағал- 1303
Қум - 647
жами: 2415 кг/м³
Натижа, бетон қоришмасининг зичлиги 2415 кг/м³
6. Бетоннинг чиқиш миқдори тузатмаси

Бунда, , , - цемент, шағал ва қумнинг ўртача зичлиги, кг/м³.
7. Бетон қоришмасининг юқоридаги ўртача таркибига асосланиб, 0.01 м³. (10 л) бетон қоришмаси учун:
Цемент - 290·0,01 = 2,9 кг;
Қум - 647·0,01 = 6,47 кг;
Шағал - 1303·0,01 = 13,03 кг;
Сув - 175·0,01 = 1,75 кг.
Ҳамма материалларни тарозида тортиб, ундан бетон қоришмаси тайёрланади ва унинг силжувчанлиги конуснинг чўкиши ёрдамида аниқланади. Агар конуснинг чўкиши 1 см, яъни мисолда берилишидан кичик бўлса, бетон қоришма­сининг силжувчанлигини олиш учун қоришмага 10% миқдорда цемент ва сув қуйилади.
8. Тўлдирувчиларнинг намлигини ҳисобга олган ҳолда, бетон қоришмасини тайёрлаш учун унинг таркибидаги сув миқдорини камайтириш лозим (бу мисолда қумнинг намлиги 3% ва шағалнинг намлиги –1%).
кг;
кг;
= 175 – 13,03 – 19,4 = 142,5 кг.
Демак, тўлдирувчиларнинг миқдори ҳам ортади:
Қум – 647 + 19,41 = 666,4 кг.
Шағал – 1303 + 13,03 = 1316 кг.
Ишлаб чиқаришда тайёрланадиган бетон таркибий қисмларининг массаси бўйича нисбатини ҳосил қилиш учун ҳар бир материалларнинг килограммлар ҳисобидаги сарфи цемент сарфига тақсимланади:

Бунда
9. Бетон чиқиш коэффициентини ҳисобга олиб 1 м³ бетон қоришмасини тайёрлаш учун керак бўладиган материаллар миқдорини аниқлаймиз
Ц = Ц / β = 290 / 0,635 = 456 кг.
Q = Q / β = 666 / 0,635 = 1048 кг.
Ш=Ш / β = 1316 / 0,635 = 2072 кг.
С = С / β = 175 / 0,635 = 276 кг.
10. Лабараторияда тайёрланадиган бетон қоришмасидан 100х100х100 мм ўлчамли намуналар қолипланади ва маълум муддат (7 ва 28 кун) нормал шароитида сақлан­гандан сўнг, гидравлик пресс ёрдамида мустаҳкамлиги аниқланади. Тажриба натижаларига асосланиб, график тузилади ва белгиланган маркадаги бетон ҳосил бўлиши учун талаб қилинадиган сув:цемент нисбати аниқланади.