Ўзбекистон республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Мирзо Улуғбек номидаги Самарқанд Давлат архитектура-қурилиш институти «Қурилиш материаллари, буюмлари ва конструкцияларини ишлаб чиқариш»

Рангли ва рангсиз симли ойна тахталар саноат корхоналари, завод ва зарб билан иш юритувчи цех деразалари учун ишлатилади. Шунингдек, бино ва иншоотларнинг ички хоналарида тўсиқ сифатида ҳам фойдаланилади. Бундай ойна тахталарнинг икки ёки бир томони текис ёки безакли штампланган бўлади.
Иссиқ нурларни қайтарувчи ойна тахта юзасига қалинлиги 0,3– 1 мкм. га тенг бўлган юпқа пардалар қопланади. Бундай ойнали ромлар билан тўсилган бино хоналарига тушадиган қуёш нури 30– 70 % қайтарилади. Бу эса қуруқ-иссиқ муҳит учун катта аҳамиятга эга. Нур қайтарувчи ойналарнинг ташқи юзаси ҳар хил рангларда бўлиши мумкин. Ойна тахталар сиртига қопланадиган темир ёки оксидларнинг ранги сариқ, тилла ва ҳаво рангларда бўлиши мумкин.



2-расм. «Қайиқ» усули билан шиша бўтқасини узлуксиз сўриб ойнабоп тахталар олиш схемаси: 1–эриган шиша бўтқа; 2– «қайиқ»; 3– шиша бўтқасини сўриш схемаси; 4– ойнабоп шиша тахта; 5–қисқич; 6–совиткич.



Радиоактив нурларга чидамли ойна ишлаб чиқаришда махсус шиша таркиби ишлатилади. Шишабоп хом ашёни тайёрлашда ренъген нурларини ютувчи қўрғошин ва бор миқдори кўп бўлган оптик шиша қўшилади. Ойнанинг радиоактив нурларни ютишини ошириш мақсадида шиша таркибига 0,25–1,5 % церий оксиди қўшилади. Бундай ойнанинг чидамлилиги ва нур ютувчанлиги унинг зичлигига боғлиқ. Масалан, қўрғошин қўшилган ойна тахтанинг зичлиги 6300 кг/м³. га тенг. Унда қўрғошин оксиди 80 %ни ташкил этади. Бу ойнанинг радиоактив нур ютувчанлиги пўлат билан баравардир. Секин юрувчан нейтронларни ютиши учун, ойна таркибига бор, литий ёки кадмий оксидлари қўшилади. Радиоактив нурлар йўлини тўсувчи ойналар атом электр станциялари ва изотоплар тайёрлайдиган корхоналар қурилишида кенг ишлатилади.


Назорат саволлари

1. Шиша нима ва у қандай хом ашёлардан олинади?

2. Шишанинг тузилиши ва физик, механик хоссаларини баён қилинг.
3. Шиша буюмлар ишлаб чиқаришнинг умумий технологиясини изоҳланг.

10-маъруза. Минерал боғловчи моддалар. Гипсли боғловчи моддалар.

Режа:
1. Умумий маьлумотлар.
2. Гипсли боғловчи моддалар. Гипс боғловчиларнинг турлари.
3. Қурилиш гипси. Қурилиш гипси ишлаб чиқариш технологияси.
4. Кальций сульфатнинг сувли ва сувсиз модификациялари.
5. Яримсувли гипснинг қотиши.
6. Ангидрит боғловчилар.
7. Юқори мустаҳкам гипс. Пардозбоп гипс. Юқори ҳароратда пиширилган гипс