Ўзбекистон республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Мирзо Улуғбек номидаги Самарқанд Давлат архитектура-қурилиш институти «Қурилиш материаллари, буюмлари ва конструкцияларини ишлаб чиқариш»

Умумий маьлумотлар
Боғловчи моддалар хилма-хил бўлиб, уларнинг бир қисмигина қурилишда ишлатилади. Қурилиш боғловчи моддаларини таркибига кўра икки гуруҳга бўлишади: анорганик (минерал) ва органик. Портландцемент ва унинг турлари, оҳак, гипс ва бошқалар минерал боғловчиларнинг асосийларидан ҳисобланади, битум, қатрон, полимер ва бошка углеводород-ларнинг бирикмалари асосидаги боғловчилар эса органик боғловчилар гуруҳига киритилган.
Минерал боғловчи моддалар деб сув ёки баъзи ҳолларда тузлар эритмалари билан аралаштирганда пластик массани ҳосил қилиб аста-секин қотиб сунъий тош ҳолатига ўтиш хусусиятига эга бўлган порошок шаклидаги моддаларга айтилади.
Минерал боғловчиларнинг асосий қисми хом ашё ёки ярим маҳсулотларни дағал ёки майин тўйиш ва ҳар хил ҳароратда термик ишлов бериш натижасида олинади. Аксарият минерал боғловчи моддалар сув билан аралаштирилганда гидратли янги тузилмаларнинг ҳосил бўлиши натижасида қотади.
Боғловчи моддалар ҳозирги замон қурилишининг асоси ҳисобланади. Боғловчи моддалар деворларни сувоқ қилишда, ғишт ва тошларни териш учун қоришмалар, турли бетонлар тайёрлашда ишлатилади. Бетонлардан турли қурилиш маҳсулотлари ва қурилмалари тайёрланиши мумкин, шу жумладан темирбетон, армосиликат ва бошқа маҳсулотлар.
Боғловчи моддаларнинг ҳозирги замон қурилишида тутган ўрнини қуйидаги маьлумотлардан кўрса бўлади: ғиштин ёки бетонли ва темир бетонли турар жойларнинг 1 м² юзасини қуриш учун ўртача то 300 кг гача боғловчи моддалар (цемент, оҳак, гипс) сарфланади. Ҳозирги вақтда Ўзбекистонда 7-та цемент заводлари ишлаб турибди, бир йилда 14млн тоннадан кўпроқ турли цемент ишлаб чиқарилмоқда.
Барча минерал боғловчи моддаларни қотиш шароитига кўра асосий уч гуруҳга бўлишади: ҳавойи, гидравлик ва кислотабардош.
Ҳавойи боғловчи моддалар сув билан аралаштирилганда пластик хамир ҳосил қилади, бу хамир қотиб сунъий тош ҳосил қилади ва бу тош ўз мустаҳкамлигини ҳавода оширади. Ҳавойи боғловчилардан тайёрланган маҳсулот ва қурилмаларга доимий равишда сув таъсир қилганда мустаҳкамлигини тез йўқотади ва бузилади. Ҳавойи боғловчиларга гипсли ва магнезиал боғловчи моддалар, ҳавойи оҳак ва бошқалар киради.