Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номли ўзбекистон

3-§. Экология ҳуқуқининг тамойиллари, усуллари ва тизими. 
Ҳар бир фан соҳаси, шу жумладан экология ҳуқуқи фани ижтимоий муносабатларни 
тартибга солиш жараёнида ўз йўналишлари, яъни тамойилларга эга бўлиб, ўз навбатида ҳар бир 
фан соҳасининг мақсад ва вазифаларидан келиб чиқади. 
Экология ҳуқуқининг тамойиллари - табиат-жамият тизимидаги ўзаро муносабатлар 
йўналиши, чегараларини белгилаб беришда экологик-ҳуқуқий механизмининг барқарорлигини 
кафолатлашда ва қонунчилик қоида-талабларнинг экологик муносабатларини тартибга солиш 
тартибини белгилашда муҳим аҳамиятга эгадир. 
Табиат ва жамият ўртасидаги ўзаро муносабатлар жуда хилма-хил ва мураккаб бўлганлиги 
учун ҳам экология ҳуқуқининг тамойилларини қуйидаги тизимга бўлишимиз мумкин. 
1.
Давлат ва ҳуқуқнинг умумий тамойиллари; 
2.
Атроф табиий муҳитни муҳофаза қилишга оид тамойиллари; 
3.
Табиий ресурслардан оқилона фойдаланишга қаратилган тамойиллар. 
Экология ҳуқуқи ҳуқуқ тизимининг соҳаси сифатида экологик муносабатларни тартибга 
солишда давлат ва ҳуқуқнинг қуйидаги тамойиллардан фойдаланади: 

қонунийлик; 

Ижтимоий адолат; 

Ошкоралик; 

Ишонтириш ва мажбурлов чораларининг ҳамкорлиги; 

Шахсларнинг ҳуқуқ ва бурчларининг бирлиги ва бошқалар. 
Атроф табиий муҳит барқарорлигини таъминлаш ва табиатни муҳофаза қилишнинг асосий 
тамойиллари қуйидагиларни ўз ичига олади. 

Биосфера ва экология тизимлари барқарорлиги ҳозирги ва келгучи авлоднинг генетик 
фондини сақлаш; 

Атроф табиий муҳитни муҳофаза қилишда табиат қонуниятлари устуворлигини тан 
олиш; 

Фуқароларнинг ҳаёт учун қулай табиий муҳитга эга бўлиш ҳуқуқини таъминлаш; 

Жамиятнинг 
экологик, 
сиёсий, 
иқтисодий 
ва 
ижтимоий 
манфаатларини 
уйғунлаштириш; 

---

87 

Табиатни муҳофаза қилиш соҳасида миллий, минтақавий ва халқаро қонунчиликни 
уйғунлаштириш; 

Табиатни муҳофаза қилиш чора-тадбирларининг табиий ресурслардан фойдаланиш 
тадбирларидан устуворлигини тан олиш; 

Табиатни муҳофаза қилиш фаолиятини рағбатлантириш; 

Табиий ресурслар ҳолатини тиклаш мажбурийлиги; 

Экология экспертизасини ўтказишнинг мажбурийлиги; 

Экологик қонунчилик қоидаларни бузганлик учун жавобгарликнинг қўлланилиши ва 
бошқалар. 
Табиий ресурслардан оқилона фойдаланишга қаратилган ижтимоий муносабатлар қуйидаги 
тамойиллар доирасида тартибга солинади: 

Табиий ресурслардан фақат илмий асосланган ҳолда оқилона фойдаланишнинг 
зарурлиги; 

Табиатни муҳофаза қилиш ва табиий ресурслардан оқилона фойдаланиш фаолиятини 
рағбатлантириш; 

Ер, ер ости бойликлари, ўсимлик ва ҳайвонот дунёсидан махсус фойдланганлик учун 
ҳақ тўлаш ва умумий асосда фойдаланганлик учун ҳақ тўламаслик; 

Ерлардан белгилнган тоифалар доирасида мақсадли фойдаланиш; 

қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ерларнинг устиворлиги; 

Табиий ресурслар кадастрини юритиш мажбурийлиги ва бошқалар.