Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номли ўзбекистон

 
Давлат
– суверенитетга, бошқарувнинг ҳамда фуқаролар ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя 
қилишнинг махсус аппаратига эга бўлган, шунингдек, ҳуқуқ нормалари (қоидалари)ни яратишга 
қодир бўлган оммавий ҳокимиятнинг сиёсий – ҳудудий ташкилоти. 
Давлат
– бутун мамлакат миқёсидаги ҳокимиятнинг махсус бошқарув ва мажбурлов 
аппаратига эга бўлган, барча учун мажбурий қонунлар чиқарадиган ва суверенитетга эга бўлган 
ягона сиёсий ташкилот. 
Давлат
– жамият сиёсий тизимининг одамлар, гуруҳ, синф ва ташкилотларнинг 
ҳамкорликдаги фаолиятини ва ўзаро муносабатини ташкил этувчи, йўналтирувчи ва назорат 
қилувчи асосий институт. 
Давлат
– ҳокимиятнинг бош институти. Ҳокимият давлат орқали ўз сиёсатини амалга 
оширади. 
2-§. Давлатнинг келиб чиқиши ва унга доир назариялар 
Бир неча минг йиллар давоимда инсоният турли хил ижтимоий ривожланиш босқичларини 
босиб ўтган. Булар ёввойилик, варварлик ва цивилизация каби уч босқич бўлиб, улар асосан ишлаб 
чиқарувчи кучларнинг ривожланиш даражаси билан фарқ қилган ибтидоий жамиятдир. 
Давлатнинг вужудга келишини оддийгина қилиб қуйидагича тушуниш мумкин. Давлатни вужудга 
келиши учун ижтимоий табақалашув вужудга келган. Ижтимоий табақалашув эса турли хил 
синфларни вужудга келтирган, яъни ҳукмрон ва қарам синфларни. Дастлабки қарам синфларнинг 
вужудга келиши учун фақатгина моддий эҳиёж сабаб бўлган холос. Яъни бир гуруҳ одамлар 
(ҳукмрон синф) турли хил йўллар билан ортиқча мулк эвазига бойий бошлаганлар ва шу мулки 
орқали бошқа бир гуруҳ одамларни (қарам синф) бошқара олганлар. Энди бу ижтимоий 
табақалашув қандай содир бўлган? Бунинг сабаблари турли хил бўлиб, бир неча назария асосида 
4
Аристотель. Политика. 2-том. (С.А.Жебелева таржимаси) 

---

4 
тушунтирилган. Шу ўринда савол туғилади қайси назария тўғрироқ? Агарда тарихга назар 
ташласак турли хил давлатларнинг вужудга келишидаги табақалашув турли хил омиллар асосида 
содир бўлган. 
Давлатнинг келиб чиқиши тўғрисидаги масала кўп асрлар давомида кўплаб мутафаккир 
файласуфлар, ҳуқуқшунослар ва тарихчиларни ўйлантириб келган. Давлат ва ҳуқуқнинг келиб 
чиқиши ҳақида турли хил назариялар мавжуд. Шулардан айримларини кўриб чиқамиз.