Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номли

 
ЁШ ГИМНАСТЛАРНИНГ МУСОБАҚАОЛДИ ЭМОЦИОНАЛ ҲОЛАТИ, 
УНИНГ ХУСУСИЯТЛАРИ ВА САЛБИЙ ЭМОЦИЯЛАРНИ ЕНГИШ 
УСУЛЛАРИ 
 
Ш.Ш. Усманова., 
ЎЗДЖТСУ катта ўқитувчиси
 
 
Мустақиллик йилларида юртимизда спорт соҳаси жаҳонда энг юқори 
чўққиларга чиқмоқда. Ушбу ижобий натижаларга биринчи президентимиз 
И.А.Каримов томонидан қаратилиб келинган алоҳида эътиборлар самараси 
ўлароқ эришилмоқда. Зеро, жисмонан соғлом, маънавий етук авлодни 
тарбиялашда спортнинг ўрни беқиёс. 
Жисмонан бақувват ҳамда маънавий етук авлод - Алпомиш сингари, ўз 
Ватани келажаги учун жон фидо қилишга тайёр енгилмас биҳодирлардир. 
Биринчи президентимиз И.А.Каримов айтганларидек: “Халқимизнинг 
енгилмас баҳодири – Алпомиш тимсолида биз Ватанимизни ёмон кўзлардан, 

---

82 
бало-қазолардан асрашга қодир, керак бўлса, бу йўлда жонини ҳам фидо 
қилишга тайёр бўлган азамат ўғлонларимиз – бугунги алпомишларнинг 
маънавий қиёфасини кўрамиз”
[1]
.
Ёш авлоднинг спорт билан мунтазам шуғулланиши учун қулай шароитлар 
ва имкониятлар яратилмоқда. Спортга бўлаётган бу каби юксак эътиборлар 
самараси ўлароқ юртимиз спортчилари жаҳоннинг нуфузли мусобақаларда 
юқори натижаларга эришмоқдалар ҳамда юртимиз нуфузининг халқаро 
майдонда янада ошишига ўзларининг муносиб ҳиссаларини қўшиб 
келмоқдалар.
Ўтган мавсумда гимнастикачиларимиз (бадиий, спорт гимнастикаси ва 
трамполин) Жаҳон ва Осиё чемпионатлари, шунингдек, ўсмирлар ўртасидаги 
Олимпия ўйинлари ҳамда XVII ёзги Осиё ўйинларида жами 8 та олтин, 8 та 
кумуш ва 7 та бронза медалига сазовор бўлиб, Ўзбекистон гимнастика 
мактаби қай даражада тараққий этиб бораётганлигини амалда яна бир бор 
исботладилар.
Гимнастика спорт турига умумий равишда тўхталадиган бўлсак, ушбу 
спорт тури жисмоний тарбия сифатида ўзининг узоқ даврлик ривожланиш 
тарихига эга. Гимнастика (
грек
“гимназо” - машқ қилдираман) - сўзининг 
киши саломатлигини мустаҳкамлаш, уни ҳар томонлама жисмонан тарбиялаш 
ва ҳаракат қобилиятларини, кучи, чаққонлигини, ҳаракат тезкорлиги, 
чидамлилиги 
ва 
бошқа 
хусусиятларини 
такомиллаштириш 
учун 
ишлатиладиган махсус танланган жисмоний машқлар, услубий усулларнинг 
тизими ҳисобланади.
Гимнастиканинг Ўрта Осиё, хусусан Ўзбекистонда 20 асрдаги 
тараққиётига тўхталадиган бўлсак, 1915 йилда Тошкентда аёллар гимназияси 
қошида биринчи гимнастика курслари ташкил этилди. 1918 йилда “Болалар 
спорт клуби” очилиб гимнастика машғулотлари олиб борилди. 1920 йилда 
Биринчи Ўрта Осиё олимпиадаси ташкил қилинди. 
Мустақил юртимизда 2005 йилда Халқаро гимнастика федерацияси 
(FIG) раҳбарлигида Ўзбекистон гимнастика федерацияси ташкил этилди. 
Бугунги кунда Ўзбекистон гимнастика федерацияси умумий равишда ўзида 
аёллар спорт гимнастикаси (WAG), эркаклар спорт гимнастикаси (MAG), 
бадиий гимнастика (RG), гимнастика трамполини (TRA), гимнастика 
акробатикаси (ACRO) ва барча учун гимнастика (GFA) ни қамраб олган. 
Ўзбекистон гимнастика федерацияси, Ўзбекистон Республикаси 
Маданият ва спорт ишлари вазирлиги ва Болалар спортини ривожлантириш 
фондининг 
ҳартомонлама 
ёрдами 
натижасида 
кейинги 
йилларда 
республикамизда 
спортнинг 
гимнастика 
турлари 
кенг 
миқёсда 
ривожланмоқда. Юртимизнинг барча вилоятларида жаҳон талабларига тўлиқ 
жавоб берувчи гимнастика машғулотлари марказлари фаолият юритмоқда ва 
кўплаб ёшларимиз ушбу марказларда гимнастика машғулотларида иштирок 
этишмоқда. Бугунги кунда ўнлаб энг яхши гимнастларимиз халқаро 
мусобақалар ва турнирларда барча гимнастика йўналишлари бўйича 
Ватанимиз шарафини муносиб ҳимоя қилиб келишмоқда. 

---

83 
Юртимизда ёш гимнастларни мусобақаларга жисмоний тайёргарлиги 
билан бир қаторда психологик тайёргарлигига ҳам алоҳида эътибор 
қаратилмоқда. Бу ўринда спортчиларни эмоционал тайёргарлигини келтириш 
мумкин. Юқори натижаларга эришиш учун мунтазам машғулотлар олиб 
бораётган спортчиларга мусобақа жараёнида салбий эмоционал ҳолатлар 
таъсири, натижага эришиш мотивацияси пастлиги ҳақида гапирилади. 
Спортчида мусобақа олдидан пайдо бўлган салбий эмоционал ҳолатлар 
ғалабага эришиш мотивининг сусайишига олиб келади. Шу боис, 
спортчиларнинг стартолди эмоционал ҳолатини ўрганиш давр талаби 
ҳисобланади. 
Бу борада эмоцияларнинг назарий асосларига тўхталиш ўринлидир. Биз 
ҳар куни турли янгиликлар, воқеалар, муаммоларга дуч келамиз. Табиийки, 
бундай вазиятларни идрок қилиш билан бирга, унга ўз ички муносабатимизни 
ҳам намоён этамиз. Шахсий муносабатнинг ҳис-туйғулар, эмоционал ҳолатлар 
сифатида акс этиши ҳиссиёт ва эмоцияни юзага келтиради. Белгилари ташқи 
фаолиятда акс этувчи ҳис-туйғуларнинг ички кечинмаларда ифодаланиш 
шаклини эмоция деб айтиш мумкин.
Э.Ғ. Ғозиев талқинича, ҳиссиёт борлиқда содир бўлаётган нарса ва 
ҳодисалар юзасидан шахс учун аҳамиятли, қадр-қийматли аломатлари 
туйғусидан дарак берувчи сигналлар системаси тарзида талқин қилинади 
[2]
. 
Ҳиссиёт режалаштирилаётган мақсадларга интилиш уйғотади, шахснинг 
фаолияти мотивига айланади. И.П.Павлов ушбу физиологик жараённинг 
моҳиятини