Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети биология-тупроқшунослик факуьтети

Мулчалашнинг тупроқ иссиқлиги ва хаво режимига таъсири
Полеэтилен плёнка билан мулчалаш тупроқнинг иссиқлик режимига катта таъсир кўрсатади. Мулчалаш учун тайёрланган плёнкалар канча энли бўлса тупроқ температураси шунча баланд бўлади. Плёнка.\ардаги тешикчаларнинг майдони қанча катта бўлса тупрокнинг иссиқлик режимига шунча кам бўлади,
Плёнкани тупрок юзасига чигит экиб бўлган заҳтиёқ ёткизилади. Ғўза катор оралиғи 60 см бўлганда, плёнканинг кенглиги 90 см бўлиши керак. Бундай шароитда икки қат°Р чигит эк!-ь\ган оралиқ (60 см ) ҳамда икки томондаги қўшни каторлардан 5 см дан майдон илёнка остида қолади. Шундай қилиб, ҳаммаси бўлиб кенглиги 70 см га тенг бўлган майдон вегетация даврида плёнка остида бўлади, Плёнкани шамол учириб кетмаслиги учун унинг икки чеккасидан тахминан 8—10 см кенгликда тупрокқа кўмиб кўйилади, Плёнка остида чигит тўла ўниб чиққандан сўнг хар бир чигит тўшган уя устидан ғўзанинг юқорига кўтарилиб чиқиши учун диаметри 30 мм ли тешикчалар очилади. Плёнканинг қалинлиги 100 микрон ва 90 см бўлган тақдирда хар бир гектар ерга 560 — 600 кг атрофида плёнка сарфланади. Ғўза катор оралиғи 60 см бўлганда қатор оралиғига ишлов, сугориш озиқлантириш каби агротехник тадбирлар бир эгат ташлаб ўтказилади. Бундай холларда плёнка остидаги майдонга пахта вегетацияси даврида мутлақо ишлов берилмайди. Сўнги вактларда Тоткент областида чигит ёппасига апрель ойларининг бошларида экилмоқда. Бундай шароитда чигит 8—10 кунда тула униб чиқади. Лекин кўпинча чигит униб чиққандан сўнг хаво темиературасининг пасайиб кетиши ва ёғингарчилик натижасида ер юзида қаткалоқ пайдо бўлиши ҳам мумкин. Бундай об —хаво шароитида тупроқ температураси ҳам пасайиб кетади. Қатқалоқ мавжуд бўлган шароитда эса атмосферадан келадиган кислород мйқдори камайиб кетади ва ғўзада "илдиз чириш" касаллиги пайдо бўлади. Полиэтилен билан мулчаланган майдонларда эса ғўза хеч қандай касалликка ча,\инмайди. Чунки у тупроқ гемпературасининг очиқ ерга нисбатан баланд бўлишини шу билан бирга чигитни тўла ва соғлом униб чиқишини таъминлайди.
Мулчалаш биринчи навбатда тупрокнинг иссиқлик режимига катта таъсир кўрсатади. Мулчаланган тупроқнинг температураси сутка давомида 100 см гача бўлган чуқурликда мулчаланмаган тупроқнинг темиературасидан юқори бўлади. Мулчаланган ва мулчаланмаган тупрокдар орасидаги тафовут тупроқнинг устки қатламидан пастки қатламларига карао камайиб боради. Агар 5 см чукурликда бу тафовут 6,8 "С ни ташкил қилса, 50 см, чукурликда 2,3 °С тенглашади.
“Тупроқ физикаси” фанидан мустақил тайёрланиш учун саволлар