Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон

 
Зараутсойдаги ҳайвонларни овлаш манзаралари 
 
Қоя тош расмлари ўзига хос анъаналари, инсоннинг эстетик 
истеъдоди, гўзаликка интилиш ғояларини акс эттирувчи тасвирий 

---

83 
санъат обидалари бўлиб, Ўзбекистонда Кўхитанг, Зарафшон, 
Нурота ва Чотқол тоғларида топилган.
Тошкент воҳаси қоятош тасвирлари Ғарбий Тяншандаги 
(Тангитоғ) энг кўп тарқалган қадимги санъат тури ҳисобланади. Бу 
ҳудуд тасвирий санъат ёдгорликларга жуда бой. Улар мавзуларнинг 
турли–туманлиги, юқори бадиий даражаси манзаралари билан 
ажралиб туради. Тошкент воҳасидаги петроглифлар Ўрта Осиёда 
машҳур ҳисобланади. Ўзига ҳос ва бетакрор қоятош суратларига 
Хўжакент, Бошқизилсой ва Чотқол кабилар киради.
Ушбу ёдгорликлардаги қоятош расмларининг хронологик 
санаси – энеолит – бронза давридан антик давргача боради. Мазкур 
суратлар мазмун ва мавзу жиҳатдан анча бой ва ранг–барангдир. 
Улар орасида от ва туя, эчки, тоғ такаси ва архар ҳамда бўри, тулки, 
қоплон каби ҳайвонлар тасвирлари, шунингдек, маъноси ҳозиргача 
номаълум бўлган турли шакл ва белгилар сақланиб қолган. Расмлар 
орасида якка ҳолда, тўда ҳолда ва рақсга тушаётган ҳолатда, 
бирор–бир одатни ижро этаётган кишиларнинг тасвирлари ҳам 
учрайди.
Ўзбекистон тоғли ҳудудларида кенг тарқалган қоятош 
расмларини ўрганиш катта илмий аҳамиятга эга. Чунки улар ҳам 
бошқа моддий манбалар қатори қадимги аждодларимизнинг 
турмуш тарзи, ижтимоий ҳаёти, маданияти ва санъати, диний 
тасаввурлари ҳақидаги муҳим манба ҳисобланади.
 
Таянч сўзлар. 
Инсоният, антропогенез, турли қарашлар ва ёндашувлар, 
архей, палеозой, мезозой, кайназой, илоҳиёт, коинот, Одам Ато ва 
Момо Ҳаво, Адам ва Ева, одамнинг ибтидоий аждодлар, энг 
қадимги одамлар, ҳозирги қиёфадаги одамлар, “ишбилармон одам”, 
“ақл–идрокли одам”, неандертал, синантроп, зинжантроп, 
питекантроп, 
кроманьон, 
палеолит, 
Селенғур, 
Кўлбулоқ, 
Қизилолмасой, тош қуроллар, Тешик–тош, Омонқўтон, Обираҳмат, 
одамнинг суяк қолдиқлари, суяк қуроллар, матриархат, оловнинг 
кашф этилиши, мезолит, Мачай, ўқ ва ёй, улкан музлик, 
ҳайвонларнинг қўлга ўргатилиши, неолит, Жойтун, Калтаминор, 
Ҳисор, деҳқончиликка ўтиш, энеолит, мис қуроллар, кулолчилик, 
сопол идишлар, тўқимачилик.

---

84