Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон

Страбон, «География». XI 
– 
китоб, XI боб, 3:
«Олдинги 
замонларда бақтрийлар, сўғдийларнинг турмуш тарзи ва урф–
одатлари кўчманчиларнинг турмуши тарзидан кўп фарқ 
қилмаган, аммо бақтрийларнинг аъаналари анча юқори 
маданиятга эга бўлган; лекин улар ҳақидаги Онесикритнинг 
фикри мақтовга сазовор бўлмайди. Унинг сўзларига кўра, 
қарилик ва касалликдан қаттиқ толиққан одамларни улар 
махсус боқилган ва ўзларининг маҳаллий тилларида 
«гўрковлар» деган итларга ташлаганлар, Бақтрийлар пойтахти 
деворларидан ташқари жойлар тоза бўлган, лекин давлат 
ичкарисидаги ҳудуднинг катта бир қисми одамлар суяклари 

---

197 
билан тўлдирилган. Александр бу урф–одатни йўқ қилди. 
Шунга ўхшаган ҳикояларни каспийлар ҳақида ҳам айтиб 
берадилар: улар 70 ёшдан ошган ўз ота–оналарини қамаб 
қўядилар ва оч қолдирадилар”.
XI. 4. «Айтишларича, Александр Бақтрия ва Сўғдиёнада 
8та шаҳарга асос солган ва кўпларини вайрон қилган. Вайрон 
қилганлари жумласидан Бақтриядаги Кариата (бу ерда 
Каллисфен қўлга тушиб қамоққа олинган), Сўғдиёнадаги 
Мароқанда ва Кира – Яксарт дарёсидаги Кир томонидан
қурилган охирги шаҳар; бу форс, давлатининг чеккаси бўлган. 
Александр Кирни ҳурмат–иззат қилган бўлса ҳам, бу шаҳар 
аҳолисининг кўпдан–кўп қўзғолонлари сабабларига кўра, уни 
вайрон қилишга буйруқ берган...».
XI. 5. «Сўғдиёна ичидан оқаётган дарёни, Аристовулнинг 
айтишича, македонлар Политимет деб аташган (худди шундай 
улар бошқа кўп номларни алмаштирганлар ва қисман 
ўзгартирганлар). Арийлар еридан оқаётган Арий дарёсига 
ўхшаб бу дарё давлат ерларини суғориб дашт ва саҳро 
вилоятига интилади ва қумлар ичида йўқолиб кетади». 
8.2 Сиёсий воқеалар. Александр ва Спитаман.
Юнон–македонларга қарши кураш 
Мил.авв. 329 йилда Александр 15 кун давомида муз– 
қорли Ҳиндуқуш тоғидан ўтиб Бақтриянинг маркази 
Бақтра, 
Аорн ва Драпсак шаҳарларини жангсиз истило қилади. Бақтрия 
ва Сўғдиёнанинг сатрапи – ҳокими Бесс охирги аҳамоний
подшо Доро III ни ўлдиришда қатнашиб, ўзини Артаксеркс 
номида «улуғ подшо» деб эълон қилади ва Сўғдиёнанинг 
Наутака вилоятига қочишга мажбур бўлади.
Бақтрадан Мароқанда шаҳригача етиб бориш вақти тўғри 
йўналишда 12 кунга тенг бўлган. Аҳамонийлар давридан 
бошлаб бир кунлик йўл ўлчови, Геродотнинг айтишича 50 
стадий ёки 5 фарсах (28 км). Сўғдиёнага юришлар Бақтра 
шаҳридан бошланган.Александр озиқ–овқат маҳсулотоларини 
етарли ғамлаб олиб, Окс – Амударёга йўл олади.
Рим тарихчиси Курций Руфнинг фикрига кўра, Бақтрадан 
Окс дарёсигача бўлган масофа 400 стадий (75 км) бўлган. Бу 
масофани Александр аскарлари икки ярим кун давомида босиб 

---

198 
ўтиб, Амударёни Термиз ва Калиф ўртасида кечиб ўтадилар. 
Амударёдан кечиб ўтишнинг энг қадимги жойи Термиздан 
ғарбдаги Шўроб ва Чўчқа Гузар бўлган. Шўроб ўрнида мил. 
авв. VI—IV асрларга оид қишлоқ харобалари топилган.