Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон

1.
 
Моддий ёки археологик манбалар.
 
Маълумки, энг 
қадимги давр тарихининг ўзига хос хусусияти, инсоният тарихида 
энг узоқ давом этишига қарамай, у ёзма манбалар орқали 
ёритилмаганлигидадир. Одамзотнинг узоқ ўтмишидан дарак 
берувчи асосий маълумотлар – моддий (ашёвий) манбалар бўлиб, 
уларининг барчасини одамлар яратган ва улар инсон ҳаёти ҳамда 
фаолиятида муҳим ўрин топган. Моддий манбаларнинг кўпи ер 
остида археологик ёдгорликларнинг маданий қатламларида 
сақланади ва улар археологик қазув ишлари орқали топиб 
текширилади. 
Моддий ашёвий манбаларга тош, суяк, металлдан ишланган 
меҳнат ҳамда жанг қуроллари, қўлда ва чархда ясалган сопол 
идишлар, кулолчилик буюмлари – урчуқ боши, сопол чироқ ҳамда 
қадимий зеб–зийнатлар, санъат буюмлари, танга пуллар ва бошқа 
топилмалар киради.
Моддий манбалар ёзувсиз замонлардаги 

---

29 
тарихимизни тиклаш учун улкан аҳамият касб этади. Улар 
археологик ёдгорликлар – одамлар яшаган жойлар, энг қадимги 
манзилгоҳлар, қишлоқ ва шаҳар харобалари, қоятош суратлари, 
ҳунармандчилик устахоналари, истеҳкомлар, ибодатхоналар, 
қадимги суғориш иншоотлари, ишлаб чиқариш учун хомашё қазиб 
олинган конлар ўрганилиши натижасида топилади. 
2.
 
Этнографик манбалар. 
Этнография
 
сўзи
 
юнон тилидан 
олинган бўлиб,
“
этнос”
– халқ, “
грапхо”
– ёзаман, халқ ҳақидаги 
маълумотлар, халқшунослик деган маънони билдиради. 
 
Халқларнинг 
келиб 
чиқиши 
билан 
боғлиқ 
бўлган 
маълумотлар, масалан, халқ, қабила ва уруғ номлари, инсон қўли, 
ақл–заковати билан яратилган қурол ва буюмларнинг, нақш ва 
безакларинг, кишилар онгида, шунингдек оғзаки ва ёзма адабиётда 
сақланиб 
қолган 
маълумотлар 
(анъаналар, 
урф–одатлар), 
кишиларнинг турмуш тарзи этнографик манба ҳисобланади.