Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги жиззах давлат педагогика институти

 
Тез ѐриб ўтиш
. Бу – рақиб устидан жисмоний ва техник тайѐргарликдаги 
устунликдан фойдаланишга имкон берадиган, ҳужумнинг жуда самарали 
системасидир. Унинг моҳияти шундаки, тўпни эгаллаган ўйинчилар ҳар гал 
қарши ҳужумга ўтишади, рақиб шчитгача бўлган масофани қисқа вақт ичида 
энгишга, сон жиҳатдан устунликка эришишга ва бундан фойдаланиб, яқин 
масофадан саватга ҳужум қилишга ҳаракат қилишади. 
Тез ѐриб ўтишга ҳаммадан кўпроқ, агар жамоа тўпни рақибдан олиб қўйса 
ѐки ўзининг шчитидан сапчиб қайтган тўп учун кураш пайтида унга эга 
бўлганда амалга оширилади. Бироқ, тўпни йўн ѐки эн чизиқдан ўйинга 
киритилиши заҳоти, шунингек, агар рақиблар қарши ҳужумга ўтган 
ўйинчиларга тез ошириб беришга фаол қарши ҳаракат қила олмасалар, бахс ва 
бошланғч тўпни ўйинга ташлаш пайтида сон жиҳатдан устунликка эришиш 
мумкин. Сон жиҳатдан ўйинчилар баробар бўлган пайтда (1х1 ѐки 2х2) 
жасурона ва қатйи якка курашиш учун имконият борлигини ҳам ҳисобга олиш 
керак. 

---

54 
Тез йўриб ўтишни уч қисмга бўлиш мумкин: бошланиш, ривожланиш ва 
якунлаш. Биринчи қисмнинг муваффақияти, олдинга кескин чиқишнинг 
тезлиги билан, ҳар бир қатнашчининг олдинга чиқишга ҳаракат қилиши, тўпни 
биринчи узатишнинг (ортиқча ҳаракатларсиз) ўз вақтида узатилганлиги билан 
аниқланади. Агар, албатта, тўпни шериги эгаллашига ишонч бўлса, у тўпни 
эгаллашга тайѐрланаѐтганда, олдинга ҳаракат қилишни бошлаши биланоқ, 
ўйинчилар рақиблардан узоқлашади. Одатда, йўриб ўтишда, ҳимоянинг 
биринчи чизиғида жойлашган 2-3 ўйинчи фаол қатнашадилар, тўртинчи ўйинчи 
уларга кўмак беради, бешинчи ўйинчи эса орқа томонни страховка қилишни 
таъминлайди. Бу ўйинчиларнинг ҳаракат йўналиши уларнинг майдонда 
жойлашганига ва жамоа тўпни эгаллай олган жойига боғлиқ. Тўпсиз ўйинчилар 
кескин югирган вақтда, уларнинг тўп эгаллаган шериги рақибдан олдинда 
пайдо бўлган ўйинчига тўпни тезда узатиши керак. 
Уч баскетболчининг ўзаро тўп узатиб тез ѐриб ўтиши. 
Жамоа ўйинда тез йўриб ўтишдан фойдаланишга ҳаракат қилса, у бунинг 
учун керакли замин яратиши керак. Гап тўпли ўйинчига қарши ҳимояда доим 
фаол таъсир қилиш тўғрисида, ўзининг шчити ва олдида сапчиган тўп учун 
яхши ташкил қилинган кураш тўғрисида, тўпни олиб қўйиш учун бўладиган 
ҳаракатчанлик тўғрисида кетяпти. 
Тез йўриб ўтишнинг иккинчи қисми – ривожланиш, ўйинчилар кейинги 
тўғри йўл бўйлаб ҳаракат қилишларини, тўпни уриб юришни ва майдоннинг 
ўрта қисмини тезроқ ўтиш учун ҳужумчилар ўртасидаги тўпни бир-икки 
узатишни ўз ичига олади. Вақт бўйича бу қисм 2-3 сониягача чўзилади. 
Йўриб ўтишнинг якунловчи қисми - рақиб яқинида бўлиб ўтади ва 1,5 
сония атрофида давом этади. Саватга якунловчи отишни одатда, тўпни уриб 
юришдан кейин ѐки ўйинчининг шчит остига тўп учун тез чиқишдан кейин 
бажарилади. Умуман, яхши тайѐрланган жамоа, тўпни узатишни уч мартадан 
орттирмасдан тез ѐриб ўтишни 4-6 сония ичида амалга оширади. 
Тез йўриб ўтиш уч усулда бажарилади: 
- рақиб шчити томон узун узатиш билан, бунда аслида иккинчи қисм чиқиб 
кетади; 
- майдон ўртасидан (тўпни уриб юриш билан ва олиб юрмасдан); 

---

55 
- йўн чизиқлар бўйлаб.