Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ж. М.Қурбонов, З. Э. Мамарасулов

 
Биринчи тиббий ѐрдам кўрсатиш турлари 
Жароҳатланганларга биринчи тиббий ѐрдам кўрсатишнинг бир қанча 
турлари мавжуд. Шулардан айримларини келтириб ўтамиз. 
Бош ва кўкрак соҳаларига боғлам қўйиш. 
Бошнинг сочли қисми 
жароҳатланганида «чепец» деб аталадиган махсус боғлам қўйилади. Бундай 
боғлам аѐлларнинг тунда бошларига кийиб ѐтадиган енгил ва иссиқ бош 
кийими (пешноб) кўринишида бўлгани учун ҳам шундай аталади. 
Бунинг учун бинтдан 1 м чамаси қирқиб олинади, ўртаси жароҳат 
юзасини ѐпиб турган стерил салфетка усти, бош қисмига қўйилади, унинг 
учлари эса, қулоқ олдидан пастга тик туширилиб, таранг қилиб тортиб 
турилади. Кейин бошдан устма – уст, кетма – кет бинт айлантирилади. Ҳар 
сафар бинтни тугиладиган жойидан орқага қайтариб, қийшиқ ҳолда дам энса, 
дам пешона томонларга (10 мартага яқин) юргизилади ва ниҳоят, бошнинг 
сочли қисми ўраб чиқилади. Шундан сўнг бинтни 2-3 марта айлантириб ўраб 
боғлам мустаҳкамланади. Тугуннинг учлари эса, энгак тагидан капалак нусха 
қилиб боғланади. 
Жароҳат одамнинг бўйин, томоқ ѐки энса соҳаларида бўлса, бутсимон 
(крестсимон) боғлам (39-расм) қўйилади. 
Бунда аввало, бош қисми бинт билан гир айлантириб боғланади, сўнгра 
чап қулоқнинг юқорироғига ва орқасидан қийшиқ йўналишда бўйин томон 
пастга туширилади (1, 2, 3- ҳолатлар). Кейин бинт бўйиннинг ўнг юзаси бўйлаб, 
олдинги қисмини беркитади ва энса томон қайтади. Ўнг ва чап қулоқнинг 
юқорироғидан ўтиб, яна олдинги ўрамни 
такрорлайди. Ниҳоят, бош бинт билан гир 
айлантириб ўралгач, боғлам мустаҳкамланади. 
Бош қисмларида жароҳатлар бўлган 
ҳолда «эгарсимон» кўринишидаги боғлам 
қўйилади. 
Бинт пешонадан гир айлантириб 
ўтказилади, кейин уни ушлаб турадиган қилиб 
ўралгач, энсадан бўйин ва энгак томон 
юргизилади, энса билан бош тепасидан 
ўтказилиб, бир неча марта тиккасига ўралади, 
сўнг бинт энгак тагидан ўтиб, энса бўйлаб 
боради.