Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги иқтисодий ва

-
 
ишлаб чиқариш техник даражасининг ўсиши. Бу ишлаб 
чиқариш фондлари ҳажмининг ишловчилар сонига нисбатан 
кўпайишида 
намаён 
бўлади 
(ишлаб 
чиқаришнинг 
механизацияси ва автоматлашуви); 
-
 
ишлаб 
чиқаришнинг 
илмталаб, 
юқори 
технологик 
тармоқларининг илгарилаб ривожланиши; 
-
 
ноишлаб чиқариш соҳасининг моддий ишлаб чиқариш 
тармоқларига нисбатан улушининг кўпайиши; 

---

131 
-
 
ишлов берувчи саноат тармоқларининг қазиб олувчи саноат 
тармоқларига нисбатан тезроқ ривожланиши; 
-
 
халқаро меҳнат тақсимотида иштирок этишнинг кенгайиши, 
ташқи иқтисодий оборотнинг мамлакатдаги ишлаб чиқаришга 
нисбатан ошиши. 
Ижтимоий ишлаб чиқариш ривожланишидаги умумий 
тенденцияларни аниқлаш билан бирга прогнозларни ишлаб 
чиқариш жараёнида иқтисодий ривожланишда мавжуд бўлган 
диспропорциялар ва уларнинг олдини олиш йўллари 
аниқланади. Масалан, ИТТнинг тезкор ривожланиши унга 
мувофиқ янги тармоқлар, ишлаб чиқариш ва технологиялар 
ривожланишини кўзда тутади. 
Ҳудудий пропорцияларни прогнозлаш жараёнида саноат, 
қурилиш, транспорт ва ишлаб чиқаришларининг мамлакат 
ҳудуди бўйича рационал жойлаштирилишини башоратлаш 
муҳим бўлиб, бунда меҳнат ресурсларидан самарали 
фойдаланиш, минтақалар хўжалигининг ихтисослашуви ва 
комплекс ривожланиши, янги ҳудудларнинг ўзлаштирилиши 
инобатга олиниши зарур. 
10.3. Ижтимоий ишлаб чиқариш тузилмасини 
прогнозлашнинг босқичлари, кўрсаткичлари ва 
усуллари. 
Ижтимоий ишлаб чиқариш тузилмасини прогнозлаш 
жараёни ўз ичига бир нечта босқичларни олади. 
Биринчи 
босқич 
прогнозлаштирилаётган 
давргача 
шаклланган структура таҳлили, структуравий деформациялар, 
уларнинг келиб чиқиш сабаблари, иқтисодиётга бундай 
деформацияларнинг 
таъсирини, 
структура 
динамикасида 
ижобий тенденцияларни аниқлашни кўзда тутади. 
Иккинчи 
босқичда 
структуравий 
ўзгаришлар 
йўналишлари, 
структуравий 
деформацияларни 
йўқотиш 
имкониятлари аниқланади. 
Учинчи босқичда ҳар бир пропорцияга таъсир этувчи 
омиллар йиғиндиси аниқланади, уларнинг ҳар бири алоҳида ва 
ҳаммасининг умумий ҳолда пропорция характерига таъсир 

---

132 
этиши ҳисобланади. Шу асосда прогнозлаштирилаётган 
даврдаги ҳар бир структура ҳолати ҳақида хулоса чиқариш 
мумкин. 
Тўртинчи 
босқичда 
структуравий 
прогноз 
кўрсаткичларининг зарур бўлган корректировкаси амалга 
оширилади. 
Прогнозлаш жараёнида кўрсаткичларнинг мувофиқлашган 
тизимидан фойдаланилади: