Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги гулистон давлат университети


Бозор инфратузилмаси ва уни шакллантириш



Download 72,14 Kb.
bet6/9
Sana23.02.2022
Hajmi72,14 Kb.
#136755
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ

2.3. Бозор инфратузилмаси ва уни шакллантириш.
Бозор инфратузилмаси бу бозор алокаларини урнатиш ва ууларнинг бир маромда амал килишга курсатувчи муассасалар тизимидир. Унга омбор хужалиги, транспорт, алока хизматларини курсатувчи корхоналар, товар ва хизматлар муомаласига хизмат ккилувчи муассасалар молия кредит муноосабатларига хизмат килувчи муассасалар кредитлаш идоралари ахолини ишгаа жойлаш фирмалари киради. Ахборот хизмати идралари хам бозор инфратузилмасининг алохида бугинини ташкил килиб уларга малумотларни туплаш умумлаштириш ва сотиш билан шугилланувчи компания ва фирмалар киради. Бозор инфратузилмасининг бу барча унсурлари ишлаб чикарувчиларнинг савдо сотик молия кредит ишларига шерик топишига ишчи кучини ёллашга кумаклашади. Давлатнинг иктисодиётини тартибга солувчи тадбирларни амалга оширади. Ишлаб чикарувчилар уртасида алока урнатишга ёрдам беради. Уларнинг бир кисми давлат мулкчилигида жойлашса бошкалари мустакил муассаса ва уюшмалардан иборат булиб курсатган хизматлари учун хак олади. Бозор инфратузилмасида товар хизматлар муомаласига хизмат курсатувчи муассасалар мухим урин тутииши сабабли уларнинг асосийларига кискача тариф берамиз.
Биржа- намуна ёки стандартлар асосида оммавий товарларнинг мунтазам савдо сотик ишларини утказувчи тижорат муассасаларидир. Товар биржалардан фарк килиб фонд биржасида кимматбахо когозлар ва чет эл валюталарининг олди сотдиси амалга ошса мехнат биржаси ишчи ккучи эгаси билан уни йулловчи корхона уртасида туриб унга булган талаб ва таклифни бир бирига боглайди. Биржанинг барча шаклларида келишувниннг харакатерли белгиси товар акция ва валюта курсларига нархнинг тебраниб туришига чайков йули билан тасир килишдир. Биржада унинг катнашчилари айирбошлаш тугрисида битим тузади лекин товарни етказиб бериш ва унинг хакини тулаш биржадан ташкаррида юз беради. Бунда товар эгаси ва катнашчилари шарт эмас. Улар номидан ишни брокрлар (даллоллар) юритади. Брокер макллерлар бу товар фонд ва валюта биржаларида олди сотди битимларини тузишда воситачилик киладиган шахс ёки махсус фирма. Улар одатда мижозлар топширигига кура ва унинг хисобига иш юритади, кафолат берувчи хисобига уз номидан савдо битимлари тузиши хам мумкин. Биржанинг яна бир хусусияти шундаки бу ерда хали ишлаб чикарилмаган, лекин таёрланиши аник булган олдин сотиб олиниб эгаси ихтиёрига келиб тушмаган товарлар хам сотилади.
Аукционлар – алохида хусусиятлларга эга булган товарларни сотиш учун муаййан жойларда ташкил килинган махсус ким очди савдо муассасаси. Аукционда савдо товарларнинг нисбатан чекланган руйхати буйича оммавий сотувга куйиш йули билан утказилади. Аукцион элон килган вактда ва малум даврда утказилади. Аукционларда санат асарлари ноёб буюмлар коллекциялар хам сотилиши мумкин. Савдо ярмакалари малум вактда утказилиб бу ерда товарлар улгуржи равишда олди сотди килинади. Товар савдоси унинг эгаси билан савдо фирмаси уртасида юз бериб унда истемолчи катнашмайди.
Савдо уйлари- савдо муассасасининг махсус тури. У ихтисослашган ёки универсал булиши мумкин. Ихтисослашган савдо уйи айрим товарлар билан универсал савдо уйи хар хил товарлар билан савдо килади. Савдо уйлари таркибида савдо фирмалари мухим урин тутади. Улар тижорат иишларини юритувчи ва ихтисослашган савдо сотик корхоналардир. Фирмалар мустакил ёки йирик саноат корпоратсиялари таркибида иш юритиб улгуржи ва чакана савдо билан шугилланадиган турларга булинади. Айрим фирмалар хар иккала савдо тури билан хам шугилланади.
Улгуржи савдо фирмалари – товарллрни уз мулкига сотиб олиб кйин истемолчиларга сотади. Чакана свдо фирмалари хар хил шакл олиб улар мустакил дуконлар махсус дуконлар ва супермаркетлардан иборат булади.
Супермаркет- бу харидорнинг уз узига хизмат курсатишига асосланган кенг тармокли савдо корхонаси. У товарларнинг деярли хамма турлари билан жумладан импорт товарлар билан савдо килади. Супермаркет харидорларга бепулмаслахатлар беради товарларни буюртма буйича харидор уйига етказади уларга маданий маиший хизмат курсатади. Куп тармокли ташки савдо фирмалари хам савдо уйи хам деб аталади. Улар уз номидан ва купинча узлари хисобидан экспорт ва импорт хамда бошка савдо алокаларини олиб боради. Ташки савдо уйлари савдо корхоналарини сотиб олиш жихоз ва ускуналарни ижарага топшириш кредитлар бериш сугурта хизмати курсатиш билан молия ва ишлаб чикариш хизматида хам катнашади. Инфратузилма тизимида молия кредит муносабатларига хизмат килувчи муассасалар алохида уринга эга. Улар молия бозори унинг асоси булган капитал бозорни шакллаштиради ва амал килиш тартиб коидаларини урнатади. Молиявий муассасалардан купчилиги уззига хос беогиларга эга булади. Улар узларининг мажбуриятларини билдиради, яни маблаглари ортикча буган субетивлардан пул карз олади ва уз номидан маблаглари тишмаган субектларда карз беради. Бозор иктисодиёти субектларини молиявий ахборотлар билан таминлаш бозор инфратузилмасининг ахборот хизмати иборалари, шу жумладан аудиторлик фирмалари зиммасига тушади. Хозирги кунда кенг ривожланиб борётга замонавий бозорлардан бири бу электрон савдо бозорлари булиб хисобланади. У Узбекистон Республикасининг элекрон тижорат тугрисидаги 2015-йил 9-декабрдаги сон конунинг янги тахрири билан белгиланади ва амалга оширилади. Унда интернет тармогидаги тижорат сохасига оид фаолликни унда олди соттини амалга оширилишини кулланилади. Компютер тармогидан фойдаланган холда харид килиш сотиш сервис хизматини амалга ошириш маретинг тадбирарини утказиш имкониятини таминлайди. Электрон тижоратнинг ананавий савдо турларидан фарки куйидагилардан иборат:
Харидор узига кулай вакт жой ва тезликда махсулотни танлаш ва сотиб олиш имкониятига ега.
Савдо сотик фаолиятини иш фаолияти билан бирга параллел равишда яни ишлаб чикаришдан ажралмаган холда олиб бориш имконияти.
Куп сонли харидорларнинг бир вактнинг узида бир нечта фирмаларга мурожаат кила олиш имконияти.
Керакли махсулотларни излаб топиш ва ушбу махсулотлар мавжуд булган корхоналарга мурожаат килишда техник ва транспорт воситаларидан самарали фойдаланиш имконияти.
Харидорларнинг яшаш жойи соглиги ва моддий таминланиш даражасидан кати назар хамма катори тенг хукукли махсулот сотиб олиш имкконияти.
Хозтрги кундаги мавжуд жахон стандартларига жавоб берадиган махсулотларни танлаш ва сотиш имконияти.
Электрон тижоратда савдонт ташкил этиш корхоналарининг ракобатини кучайтиради, монополиядан чикаради ва махсуотларнинг ошириш имкониятини беради.
Аудитор фирмалар-корхона, фирма,компаниялар,молиявий хўжалик фаолиятини текшириб борувчи улар хисоботини экспртизадан ўтказувчи идора. Улар одатда акционер жамият ёки копиратив шаклида фаолият кўрсатади ва тўлиқ мустақилликка эга бўлади. Аудитор фирмалар ўз ишини хар бир мамлакатда ёки халқаро миқёсда қабул қилинган хисоб-китоб ва тавтиш қоидаларига биноан олиб боради. Аудитор фирма ишида қатнашувчи тавтишчилар аудиторлар деб аталади.
Шундай қилиб бозор инфратузилмаси ва унинг қараб чиқилган унсурлари барча бозор турларининг фаолият кўрсатиши хамда давлатлар аро иқтисодий муносабатларни тартибга солишини таъминлайди.



Download 72,14 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish